img036 (17)

Niedobór występuje przy każdej cenie niższej od ceny równowagi. Jest to sytuacja na rynku, gdy dla danej ceny rynkowej wielkość popytu przewyższa wielkość podaży. Wówczas część nabywców nie może dokonać zakupu danego dobra. Rozmiary niedoboru oblicza się jako różnicę między wielkością popytu a wielkością podaży (Q_D - Q_s).

Mechanizm rynkowy - proces automatycznego, niezależnego od woli poszczególnych podmiotów gospodarczych regulowania decyzji konsumentów i producentów. Wynika on z wzajemnych zależności między ceną, popytem i podażą i polega na tym, że jakakolwiek nierównowaga między tymi elementami rynku uruchamia siły (reakcje sprzedających i kupujących) kierujące popyt i podaż do stanu równowagi osiąganego przy cenie równowagi rynkowej. Mechanizm rynkowy wypełnia dwie podstawowe funkcje: informacyjną oraz motywacyjną (bodźcową).

A

\

/

Cena maksymalna - cena ustalana przez rząd na poziomie niższym od ceny równowagi. Jest to najwyższa cena, jakiej mogą zażądać sprzedawcy za dane dobro (np. maksymalny czynsz za mieszkanie komunalne). Ustalenie tej ceny powoduje, że konsumenci mogą w większym stopniu zaspokajać swoje potrzeby. Na rynl^u danego dobra powstaje wówczas niedobór.    ^m

Cena minimalna - cena ustalana przez rząd na poziomie wyższym od cen}t równowagi. Jest to najniższa cena, jaką muszą zapłacić nabywcy za dane dobtp (np. minimalna cena mleka). Ustalenie tej ceny ma zapewnić pokrycie kosztów^MiX i osiągnięcie zysku producentów. Na rynku danego dobra powstaje wówczas nadwyżka.

Model pajęczyny (model dynamiczny) uwzględnia czynnik czasu, tłumaczy proces kształtowania się równowagi rynkowej poprzez wzajemne dostosowywanie się wielkości popytu, wielkości podaży i ceny rynkowej. Przy czym model ten zakłada istnienie opóźnień czasowo-podażowych. Założenia modelu dynamicznego są następujące:

1) - Qdc = f (?t). czyli wielkość popytu w okresie t jest funkcją ceny z tego okresu,

tzn. nabywcy reagują na zmianę ceny od razu,

2)    Qst = f (Pt-i), czyli wielkość podaży w okresie t jest funkcją ceny z okresu poprzedniego, tzn. sprzedawcy reagują na zmianę ceny z opóźnieniem (np. jednego miesiąca, roku itp.),

3)    w okresie t na rynku danego dobra występuje stan chwilowej równowagi, tzn.

Qdi = Qst-

Model pajęczyny powstał na podstawie obserwacji rynku rolnego - cyklicznych zmian cen oraz rozmiarów podaży. Reakcje sprzedawców na zmiany ceny danego dobra mają charakter dostosowań ekstrapolacyjnych, opartych na oczekiwaniu, że zaobserwowane w przeszłości zjawisko wystąpi również w przyszłości.

Model dynamiczny występuje w trzech wariantach, w zależności od nachylenia linii popytu i podaży, tzn. o wahaniach: tłumionych, wybuchowych i doskonałych.

Model o wahaniach (oscylacjach) tłumionych (gasnących) występuje, gdy bezwzględna wartość nachylenia linii popytu jest większa od bezwzględnej wartości nachylenia linii podaży (tangens kąta zawartego między linią popytu i podaży a dodatnim kierunkiem osi ceny). W modelu tym wraz z upływem czasu kolejne

zmiany cen oraz ilości są coraz mniejsze (amplituda wahań nieustannie zmniejsza się dążąc do zera). Cena zbliża się do pierwotnej ceny równowagi. Rynek jest więc stabilny.

Model o wahaniach (oscylacjach) wybuchowych występuje, gdy bezwzględna wartość nachylenia linii podaży jest większa od bezwzględnej wartości nachylenia linii popytu. W modelu tym wraz z upływem czasu kolejne zmiany cen oraz ilości są coraz większe (amplituda wahań nieustannie zwiększa się, dąży do nieskończoności). Cena oddala się od pierwotnej ceny równowagi. Rynek nie jest stabilny.

Model o wahaniach (oscylacjach) doskonałych (stałych) występuje, gdy bezwzględna wartość nachylenia linii podaży jest równa bezwzględnej wartości nachylenia linii popytu. W modelu tym wraz z upływem czasu kolejne zmiany cen oraz ilości są takie same (amplituda wahań nie zmienia się). Cena. danego dobra oscyluje między określonymi poziomami (P₍ i P₂). Rynek nie jest stabilny.

ZADANIA

Zadanie 1

Uzupełnij poniższe rysunki. Ustal, jak zmieniły się cena i ilość równowagi. Podaj przykłady czynników, które mogły spowodować zmiany przedstawione na każdym rysunku.    ^

Zadanie 2

Funkcje popytu i podaży na rynku pomarańczy są następujące: Q_D = 150 - 5P oraz Q_s = 10P:

a) oblicz parametry punktu równowagi,

_i:    b) dla jakich poziomów ceny na rynku pomarańczy wystąpi nadwyżka, a dla jakich

?    niedobór,

c) wzrost kosztów importu pomarańczy spowodował zmianę funkcji podaży: Qs = 5P, oblicz nowe cenę i ilość równowagi.