makro0406

Przy produkcji niższej od dochodu równowagi, w przedsiębiorstwach następuje nieplanowane zmniejszenie zapasów, ponieważ nie mogą dostarczyć na rynek produkcji w ilości oczekiwanej przez nabywców. Oznacza to, powstawanie nieplanowanych, przymusowych oszczędności prywatnych. Jeżeli natomiast, poziom produkcji jest większy od planowanych wydatków globalnych, w przedsiębiorstwach tworzą się zapasy niesprzedanych produktów, czyli następuje wzrost nieplanowanych inwestycji w zapasy. Ponieważ gospodarka dostosowuje się do wielkości popytu, przedsiębiorstwa muszą podjąć działania dostosowawcze, w następstwie których poziom produkcji będzie odpowiadał globalnemu popytowi, a oszczędności prywatne planowanym inwestycjom prywatnym.

Możemy więc sformułować następujący wniosek: tylko w warunkach równowagi planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom, natomiast zawsze faktyczne (planowane i nieplanowane) inwestycje są równe faktycznym oszczędnościom.

Rynek towarów znajduje się więc w równowadze jeżeli:

•    planowane wydatki globalne są równe faktycznej wielkości produkcji,

• nie występują nieplanowane zmiany w poziomie zapasów,

•    planowane oszczędności są równe planowanym inwestycjom,

•    nie ma nacisków ze strony rynku na zmianę wielkości produkcji.

Należy jednak pamiętać, że krótkookresowa równowaga nie musi być rezultatem utrzymywania produkcji na poziomie, czyli pełnego wykorzystania istniejących czynników wytwórczych. Równoważenie popytu globalnego i poziomu faktycznej produkcji może również występować na poziomie produkcji niższej od potencjalnej, czyli przy współwystępowaniu niezrównoważonego tynku pracy.

4.1.3. Mnożnik

Zastanowimy się teraz, jak może zareagować gospodarka na zmianę popytu na rynku towarów i usług. Wiemy już, że zmiana planowanych wydatków autonomicznych powoduje równoległe przesunięcie krzywej AD. W naszym modelu konsumpcja jest endogeniczna i zasadniczo bierna, a wydatki inwestycyjne zależą od oczekiwanej rentowności inwestycji. Cechą charakterystyczną wydatków inwestycyjnych jest ich niestabilność. Decyzje inwestycyjne są zawsze trudne, ponieważ kupowane dziś maszyny, urządzenia czy budynki mają produkować dobra, które będą sprzedawane dopiero w przyszłości, a ta mimo najbardziej dokładnych kalkulacji jawi się nam jako niepewna. Oczekiwania przedsiębiorców, co do przyszłego poziomu popytu i kosztów są chwiejne, przeplatają się w nich nadzieje i obawy, co do przyszłości. Na decyzje inwestycyjne mogą wpływać zarówno optymizm, jak i pesymizm, co prowadzi do wahań w poziomie wydatków i może stać się głównym źródłem fluktuacji gospodarczej.

Załóżmy, że przedsiębiorstwa zaczynają optymistycznie zapatrywać się na przyszły popyt, czyli mają nadzieję na poprawę koniunktury gospodarczej i

dlatego zwiększają bieżąco wydatki inwestycyjne. Następuje więc wzrost mil

nomicznych wydatków inwestycyjnych o AI. Jeżeli do tej pory gospodnrl znajdowała się w równowadze, to w ślad za wzrostem popytu musi następów, odpowiedni wzrost produkcji i dochodu, odpowiadający przyrostowi wydalkó

AY - Al. Przyrost dochodu producentów dóbr inwestycyjnych zostanie w cz ści przeznaczony na przyrost wydatków konsumpcyjnych w wielkości znlcżn

od krańcowej skłonności do konsumpcji c, czyli o cAl. W ten sposób, duchot producentów dóbr konsumpcyjnych, np. samochodów, telewizorów czy czek'

lady, wzrosną o cAl, następnie część przyrostu dochodów wróci na rynek postaci ponownego przyrostu wydatków, itd. W każdej kolejnej fazie pr/.yru dochodu indukuje przyrost wydatków konsumpcyjnych, który jest równy Mocz, nowi krańcowej skłonności do konsumpcji i przyrostu dochodu z poprzedni fazy. Jeżeli zapiszemy następujące po sobie fazy wydatków konsumpcyjny! zależnych od dochodów, to łączny przyrost popytu wywołany wzrostem wydl ków inwestycyjnych będzie równy:

AAD — Al + cAl + (łAl + <ł Al + ... + cⁿ A1,

a po wyłączeniu wspólnego elementu AI:

(3.1«

AAD = Al (1 + c + c² + c³ + ... + cⁿ).

Możemy więc zapisać, że przyrost łącznego popytu równa się:

(3.1

Jak widzimy, skumulowany wzrost popytu globalnego wielokrotnie prz. wyższa wzrost autonomicznego wydatku inwestycyjnego. Ponieważ gospodnrl znajduje się w równowadze, jeżeli łączne planowane wydatki są równe faktyc nej produkcji i dochodowi realnemu, to przyrost popytu AAD musi być zró\ noważony odpowiednim przyrostem produkcji AY. Wobec tego, możemy zap sać:

(4.18

AY= —,A 1. 1-e

Równanie 4.18 pozwala określić zmianę poziomu równowagi dochodu wywoł ną zmianą wydatków inwestycyjnych.

Mnożnik a jest to stosunek zmiany dochodu AY do zmiany planów nych autonomicznych wydatków inwestycyjnych AI