Image 58

Wykres 52. Rodzaje krzywych

Przyrosty dochodu ADP są takie same.    Przyrosty dochodu ADP są takie same.

Przyrosty zakupów dobra X - Dx    Przyrosty zakupów dobra X - Dx

są malejące    są rosnące.

Obydwie krzywe przedstawiają zależności między zmianami dochodu konsumenta a zmianami rozmiarów zakupów w zależności od rodzaju dóbr. Pierwszy przypadek (wykres A) odnosi się do dóbr „podstawowych” (głównie produkty żywnościowe), drugi natomiast dotyczy dóbr „wyższego rzędu” lub dóbr luksusowych (produkty przemysłowe, usługi itp.). W miarę wzrostu dochodu konsument wydaje relatywnie coraz mniej na dobra podstawowe i więcej na dobra wyższego rzędu. W rezultacie w dłuższym okresie czasu zmienia się struktura konsumpcji. W społeczeństwach o wysokich dochodach konsumenci wydatkują znacznie więcej na produkty i usługi wyższego rzędu, natomiast znacznie mniej, w relacji do dochodów, na dobra podstawowe (żywność, odzież itp.). Odwrotnie jest w społeczeństwach o niższych dochodach.

Miarą reakcji popytu na zmiany dochodu jest elastyczność dochodowa popytu. Z reguły współczynnik elastyczności dochodowej popytu jest dodatni (wzrost dochodu pociąga za sobą wzrost konsumpcji r popytu na dane dobro). W przypadku niektórych produktów żywnościowych współczynnik elastyczności jest ujemny co oznacza, że wzrostowi dochodu konsumenta towarzyszy spadek konsumpcji danego produktu (chleb, ziemniaki, mąka itp.).

Prawidłowości odkryte przez E. Engla znalazły potwierdzenie w wynikach późniejszych badań reakcji popytu poszczególnych dóbr na zmiany dochodów konsumentów.

Ogólnie można wyróżnić trzy rodzaje prawidłowości odnoszące się do poszczególnych grup produktów:

- Pierwsza prawidłowość dotyczy wydatków na żywność, które rosną mniej niż proporcjonalnie w stosunku do przyrostu dochodu. Oznacza to, że procentowy wzrost konsumpcji żywności jest mniejszy aniżeli procentowy wzrost dochodu. Współczynnik elastyczności dochodowej popytu jest mniejszy od jedności E_DP < 1.

W konsekwencji udział żywności w konsumpcji całkowitej zmniejsza się w miarę bogacenia się konsumentów (osiągania coraz wyższych dochodów).

-    Drugą grupę stanowią wydatki na odzież, opłaty za mieszkanie oraz gaz i prąd. Część dochodów konsumentów wydatkowana na te dobra stanowi stosunkowo stały procent, niezależnie od zmian wielkości dochodu. Przyrostowi dochodów towarzyszą proporcjonalne przyrosty wydatków na dobra należące do tej grupy. Współczynnik elastyczności dochodowej jest zbliżony do jedności E_0P * 1.

-    Wydatki na niektóre dobra przemysłowe (nowe samochody, meble, sprzęt elektroniczny), a także wydatki na wykształcenie, podróże, wakacje, ochronę zdrowia itp. wzrastając bardziej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu dochodów konsumentów. Współczynnik elastyczności dochodowej popytu na te dobra jest większy od jedności E_DP > 1. W miarę osiągania coraz wyższych dochodów przez konsumentów zwiększa się udział tych dóbr w konsumpcji całkowitej.

Ilustracją powyższych prawidłowości mogą być obliczenia elastyczności dochodowych popytu dla Francji w okresie 1949-1965 (tabela 11).

Tabela 11. Elastyczności dochodowe popytu dla Francji

Rodzaj dóbr

Produkty spożywcze Odzież Mieszkanie Zdrowie Transport i telekomunikacja Kultura, rozrywka, wypoczynek Hotele, kawiarnie, restauracje

E_0P w długim okresie czasu

0,4 0,9

• ■: s^::.

V -y. > V*. -V

•.-ZWĄ-;?.

—

1,2

2,8

1,6

1,5

1,1

źródło: G. Vangrevelighe, Moedle et projections de la consommation, Economie et Statistigue, Nr 6, Novembre 1969.

Obliczone współczynniki elastyczności dochodowej są dodatnie dla wszystkich grup dóbr - świadczy to o tym, że są to dobra normalne.

Dokonano również bardziej szczegółowych obliczeń E_DP w grupie dóbr spożywczych, wyodrębniając „tradycyjne” i „nowoczesne” produkty żywnościowe. Obliczenia wykazały, że w miarę wzrostu dochodów konsumentów francuskich konsumpcja żywności tradycyjnej utrzymuje się na niezmienionym poziomie (E_dp « 0) lub, w przypadku niektórych produktów, konsumpcja spada (E_0P < 0). W odniesieniu do żywności „nowoczesnej” stwierdzono bardziej niż proporcjonalny wzrost konsumpcji w stosunku do wzrostu dochodów (E_DP > 1).

117