Filipiak1

52 Rodzaje komunikacji społecznej

1. Łatwiej interpretować poprawnie te zachowania, które pozostają poza kontrolą świadomości; są bardziej automatyczne i w mniejszym stopniu podlegają kontroli niż zachowania sterowane kanałem werbalnym (dlatego ludzie skłonni są bardziej ufać twarzy niż słowom).

2. Nie istnieje jedno znaczenie dja każdego zachowania - należy zakładać możliwość wielu znaczeń poszczególnych zachowań. Na przykład unikanie spojrzenia może być kojarzone ze stresem, z lękiem lub z kłamstwem.

3. Szansa właściwej oceny zachowania niewerbalnego jest większa, jeśli bierze się pod uwagę pełny kontekst. Interpretacja zachowania wyizolowanego z kontekstu narażona jest na nietrafność. Żaden znak niewerbalny nie „znaczy” nic sam z siebie, ponieważ każdy z nich „znaczy” coś w kontekście, w którym go doświadczamy. Na przykład wspomniane unikanie spojrzenia samb z siebie nie musi być oznaką kłamstwa, ale może być takim znakiem, jeśli u mówiącego dostrzeże się inne, dodatkowe objawy kłamstwa: wzrost nerwowości w głosie, zaburzenia płynności mowy, krótsze odpowiedzi niż u prawdomównych itp. Inny przykład: śmiech, zaliczany do najbardziej jednoznacznych zachowań niewerbalnych, może mieć różne źródła (opowiedziany dowcip, „śmieszna” pomyłka w wypowiedzi, widok śmiesznego zdarzenia itp.), ale i wyrażać różne stany (szczęście albo zamaskowane nieszczęście, złość, rozczarowanie). Dopiero w kontekście można określić jednoznacznie znaczenie tego zachowania.

4. Ludzkość ma pewien wspólny repertuar ruchów, gestów i sposobów ekspresji (powiększający się dzięki rozwojowi komunikacji masowej), ale istnieje też zbiór zachowań niewerbalnych związanych z daną kulturą. Warto tu przytoczyć zdanie Halla:¹ „Tym [...] co jest cechą wyłącznie ludzką, tym co rzeczywiście stanowi o tożsamości człowieka, bez względu na to, gdzie się urodził - jest jego kultura, całościowe ramy komunikacyjne - słowa, działania, pozy, gesty, ton i barwa głosu, wyraz twarzy, sposób traktowania czasu, przestrzeni oraz przedmiotów materialnych, sposób, w jaki człowiek pracuje, bawi się, kocha i broni samego siebie. Wszystkie te rzeczy i jeszcze wiele innych tworzą pewne systemy komunikowania się dysponujące znaczeniami zrozumiałymi wyłącznie dla tych, którzy znają historyczny, społeczny i kulturowy kontekst zachowań”.

W kontaktach międzykulturowych należy brać pod uwagę możliwość różnych znaczeń tych samych zachowań - krótko mówiąc - należy uwzględniać uwarunkowania międzykulturowe. Oto kilka przykładów. Kontakt wzrokowy jest kluczem do tego, co się czuje wobec drugiej osoby. Jednak to, co człowiek Zachodu uważa za szczere spojrzenie w oczy, człowiek Wschodu uznaje za brak szacunku i osobisty afront. Nawet w czasie uścisku dłoni lub ukłonu - a zwłaszcza podczas konwersacji - tylko przelotne spojrzenie w twarz drugiej osoby mieści się w granicach'zachowania godnego.

W wielu krajach wystawiony kciuk autostopowicza jest bardzo często niegrzecznym gestem. Pukanie się w głowę oznacza najczęściej: „on jest stuknięty”, w Argentynie i Peru: „myślę” lub „pomyśl”.

Znak V w większości krajów europejskich oznacza zwycięstwo (victory), są jednak kraje, gdzie oznacza dwie sztuki czegoś, na przykład ,jeszcze dwa piwa”. Gest OK w krajach anglosaskich oraz niektórych krajach w Europie i Azji oznacza: „świetnie”, „wszystko w porządku”. We Francji oznacza on „zero” lub „nic”, w Japonii może być odczytany jako „pieniądze”.² Ważną sprawą jest rozróżnianie znaczenia kolorów w różnych kulturach. W Chinach kolor czerwony symbolizuje szczęście, dla Koreańczyków oznacza nieszczęście. Dla ludzi Zachodu czarny jest kolorem żałoby, u Azjatów jest ona symbolizowana przez kolor biały.

5. To, co jest komunikowane w zachowaniach niewerbalnych, może być prawdziwe, częściowo prawdziwe lub całkiem-fałszywe. Ludzie bowiem często maskują się, mają dwie twarze - jest to tzw. czynnik TanusarStosujemy maskowanie w pracy (im ktoś czuje się bardziej bezpieczny w firmie, tym mniejsza jest różnica między dwiema twarzami), w domu (inną twarz mamy w pracy, inną dla żony i dzieci), w polityce, w interesach, wobec wrogów i wobec przyjaciół. Stany emocjonalne jednych ludzi sąbardziej skrywane lub mniej intensywne niż innych, zawsze jednak w pewnym stopniu nasze troski, zamiary oraz serca nosimy „na dłoni”. Owe „przecieki niewerbalne” wywierają silny wpływ na nasze oceny partnera interakcji. Źle oceniamy partnera, jeśli to, co robi, jest rozbieżne z tym, co i jak mówi; większą uwagę przywiązujemy wówczas do jego zachowania niewerbalnego niż werbalnego. Nasze zaufanie rośnie do treści przekazywanych ustnie przez partnera, jeśli nie spostrzegamy u niego rozbieżności między zachowaniem werbalnym a niewerbalnym.

E. T. Hall, Poza kulturą, Warszawa 1984, s. 82.

Istnieje wiele hipotez wyjaśniających pochodzenie skrótu OK: a) all correct (wszystko w porządku), w którym popełniono błąd ortograficzny oll correct, b) Old Kinderhook, nazwy miejscowości, w której urodził się pewien amerykański prezydent sprawujący władzę w XIX wieku. Skrót ten miał być sloganem używanym podczas jego kampanii wyborczej; c) OK ma znaczenie przeciwne do KO, czyli knock-out (termin używany w boksie, określający sposób zwycięstwa przez znokautowanie przeciwnika, czyli' „powalenie go na deski ringu”).