Image 94

Ponieważ dla tej wielkości zakładu rozmiary kapitału w krótkim okresie są dane i wynoszą K,, zwiększanie produkcji (przechodzenie z jednej izokwanty na drugą) odbywa się przez zwiększenie nakładu czynnika pracy (ruch wzdłuż prostej ł^K’,). Przy danych cenach czynników produkcji kolejne kombinacje nakładów L z daną wielkości nakładu kapitału (K,) nie są optymalne, tzn. nie spełniają warunku równości MSTS = w/r.

W celu wytworzenia wielkości produkcji Q₀ przedsiębiorstwo będzie wykorzystywać L₀ jednostek czynnika pracy i K, jednostek kapitału (punkt E₀). Odpowiednio dla wytworzenia produkcji Q, zakład wykorzystuje kombinację L,K, (punkt E,), natomiast w przypadku wielkości produkcji Q₂ kombinacja nakładu czynników wynosi L.K, (punkt E\). Koszty całkowite kolejnych kombinacji nakładu czynników wynoszą odpowiednio C₀, C, i C₂, przy czym C₂ > C, > C₀.

Zauważmy, iż tylko kombinacja I^K, pozwala wytwarzać daną wielkość produkcji (Q,) przy minimalnych kosztach. Jedynie w punkcie E, marginalna stopa technicznej substytucji jest równa relacji cen czynników produkcji.

Z wykresu wynika, że produkcja Q₀ jest wytwarzana w krótkim okresie przy zbyt dużym nakładzie kapitału. Minimalizacja kosztów wymagałaby przesunięcia w dół na izokwancie Q₀, czyli zwiększenia nakładu czynnika pracy i zmniejszenia nakładu kapitału. Z kolei produkcja Q₂ (punkt E’,) wytwarzana jest przy zbyt małym nakładzie kapitału z punktu widzenia minimalizacji kosztów. Należałoby więc przesunąć się w górę na izokwancie Q₂, zwiększając nakład kapitału i zmniejszając nakład pracy.

Ze względu na daną wielkość nakładu kapitału (K,), żadna z powyższych konieczności substytucji nakładu czynników produkcji nie jest możliwa w krótkim okresie czasu. Podobnie jest w odniesieniu do zakładu średniego i dużego, dla których dane poziomy nakładu kapitału wynoszą odpowiednio K, i K3.

Powyższe sytuacje dotyczą powiększania rozmiarów produkcji w krótkim okresie, czyli w ramach danej wielkości zakładu. W długim okresie istnieje możliwość osiągania wyższych poziomów produkcji (przechodzenia na optymalne kombinacje czynników produkcji leżące na wyższych izokwantach). Może się to odbywać jedynie na drodze przechodzenia od zakładu mniejszego do większego (od mniejszej do większej skali produkcji), czyli od K, do K,, od 1^ do K3, itd.

JAK KSZTAŁTUJĄ SIĘ KRZYWE KC

Analizowana dotychczas sytuacja charakteryzuje się następującymi elementami:

-    wielkość kapitału jest stała,

-    czynnik pracy jest doskonale podzielny, dlatego produkcja może wzrastać w krótkim okresie poprzez zwiększanie nakładu czynnika pracy,

-    istnieją trzy stałe wielkości nakładu kapitału odpowiadające trzem rozmiarom zakładów,

-    w każdym z zakładów produkcja może wzrastać wzdłuż linii K,K\ (zakład mały), K.K’,, (zakład średni) i K₃K’₃ (zakład duży).

Ponieważ zakładamy, że producenci kupują czynniki na rynku konkurencyjnym, ceny czynników produkcji są dane. Cenę jednostki kapitału oznaczamy jako r, natomiast cenę jednostki czynnika pracy jako w. Koszt stały całkowity (KSC) dla poszczególnych zakładów wynosi: rK, dla zakładu małego, rK₂ dla zakładu średniego i rKg dla zakładu dużego. Na wykresie 92B odpowiada to odcinkom na osi rzędnych - OA = KSC,, OB = KSC₂, OD = KSC₃.

Przypomnijmy, że KC = rK + wL = KSC + KZC i że każda linia jednakowego kosztu charakteryzuje się innym, stałym poziomem kosztu całkowitego. Wzrost produkcji w ramach danej wielkości zakładu jest wynikiem zwiększania nakładu czynnika pracy. Przy stałym poziomie kosztów kapitałowych koszt całkowity zmienia się z racji zmian całkowitego kosztu zmiennego (kosztu czynnika pracy). Tak więc przesuwanie się w prawo wzdłuż linii K,K’„ K₂K’₂ lub K₃K’₃ oznacza wzrost nakładu czynnika pracy a także przechodzenie na wyższą linię jednakowego kosztu. Ponieważ wielkość K jest stała, przesuwanie się na wyższą linię jednakowego kosztu oznacza wzrost kosztów zmiennych. Powyższe prawidłowości znajdują wyraz w kształtowaniu się krzywych kosztu całkowitego w zależności od zmian poziomu produkcji (wykres 92B). Analizując jednocześnie wykres 92A i 92B możemy zauważyć szereg istotnych współzależności:

(1)    Izokwanta Q, (wykres A) przecina linię K,K’, w punkcie E,, natomiast linię łCjK’., w punkcie F,. Oznacza to, że w długim okresie czasu wielkość produkcji Q, można wytwarzać zarówno w zakładzie małym jak i w zakładzie średnim. Punkt F, znajduje się jednak na wyższej linii jednakowego kosztu (C₂) w stosunku do punktu E„ położonego na linii C_r

(2)    Koszt całkowity produkcji Q, wynosi Q,a (wykres B) w zakładzie małym a koszt całkowity w zakładzie średnim wynosi Q,b. Koszt całkowity produkcji Q, w zakładzie małym jest mniejszy od kosztu wytworzenia tej samej wielkości produkcji w zakładzie średnim (Q,a < Q,b).

(3)    Wytwarzanie wielkości produkcji Q₂ jest także bardziej efektywne w zakładzie małym aniżeli w zakładzie średnim. Na wykresie A izokwanta Q₂ przecina linię K,K’, w punkcie E’,, natomiast linię w punkcie F,. Punkt F, znajduje się na wyższej linii kosztu aniżeli punkt E’,. Punktowi E’, (wykres A) odpowiada punkt a’ na wykresie B, natomiast punktowi F, odpowiada punkt b. Punkty E’, i F, znajdują się na tej samej linii jednakowego kosztu C₂. Jednakże E’, znajduje się na wyższej izokwancie aniżeli punkt F_r Dlatego dla wytwarzania wielkości produkcji Q₂ zakład mały jest bardziej efektywny. Wytworzenie Q₂ w zakładzie małym kosztuje tyle, ile wytworzenie Q, w zakładzie średnim (b i a’ znajdują się na tym samym poziomie).

(4)    Krzywe jednakowego produktu (izokwanty) oraz jednakowego kosztu można wykreślić jedynie wówczas, kiedy zarówno kapitał jak i praca są doskonale podzielne. Z tej racji między C, i C₄ istnieje nieskończenie wiele linii jednakowego kosztu. Podobnie między Q, i Q₄ istnieje nieskończenie wiele izok-want produkcji.

(5)    Widzieliśmy, że punkt F, izokwanty Q, znajduje się na wyższej linii jednakowego kosztu aniżeli punkt E,. Oznacza to, że koszt wytworzenia Q, jest większy w zakładzie średnim aniżeli w małym. W podobny sposób możemy

189