Image 97

biorstwo zwiększa produkcję i w konsekwencji rozszerza rynek zbytu, wówczas jednostkowy koszt transportu spada wraz ze wzrostem powierzchni rynku zbytu. Przyjmując np., że rynek zbytu ma kształt okręgu a przedsiębiorstwo znajduje się w jego środku, powierzchnię rynku obliczamy jako ni* (r - promień okręgu). Oznacza to, że odległość transportowa zwiększa się tylko dwukrotnie, podczas kiedy powierzchnia rynku zbytu wzrasta czterokrotnie.

Większe przedsięwzięcia produkcyjne wymagają proporcjonalnie mniej nakładów na jednostkę produkcji. Związane jest to z tym, że niektóre nakłady mogą wzrastać mniej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu osiąganego efektu. Przykładem mogą być koszty magazynowania zboża w silosach, gdzie podstawowym kosztem są nakłady na cementową konstrukcję silosów. Zauważmy, że ilości betonowej konstrukcji potrzebne do powiększania silosów rosną proporcjonalnie wolniej w stosunku do wzrostu ilości zboża jaką silos może pomieścić.

Korzystne efekty związane z wielkością skali produkcji posiadają swoją granicę. Przekroczenie przez przedsiębiorstwo pewnej wielkości optymalnej pociąga za sobą pojawienie się malejących korzyści skali. W bardzo dużych firmach powstają koszty gigantyzmu związane m.in. z ograniczoną efektywnością systemu zarządzania a także z coraz większymi kosztami przepływu informacji. Ilość i rodzaj informacji niezbędnych do podejmowania decyzji gospodarczych nieustannie wzrastają. Narastający strumień informacji przepływa przez coraz bardziej skomplikowany system zarządzania przedsiębiorstwem. W rezultacie wydłuża się droga i czas przepływu informacji potrzebnych do podjęcia decyzji a spóźnienie się z decyzją oznacza często konieczność ponoszenia dodatkowych kosztów. Ponadto wraz ze wzrostem liczby zatrudnionych pracowników wzrastają w znaczny sposób koszty kontroli (konieczność zatrudniania dodatkowych pracowników kontroli).

Znaczny majątek produkcyjny dużych firm oraz rosnąca nieelastyczność reakcji na zmiany warunków rynkowych sprawiają, że w okresach kryzysów gospodarczych duże przedsiębiorstwa mogą ponosić znaczne straty, których koszty dodają się do kosztów całkowitych podnosząc znacząco ich poziom.

Na drodze powiększania rozmiarów zakładu pojawiają się także ograniczenia natury fizycznej, których pokonanie zwiększa koszty produkcji. Zainstalowanie zespołu kilku maszyn w celu podwojenia produkcji wymaga znacznie większej powierzchni fabrycznej, aniżeli wynika to z faktycznych możliwości ustawienia maszyn obok siebie. Zbyt bliskie rozlokowanie maszyn może okazać się niemożliwe ze względu na warunki pracy - zbyt duży hałas lub ciepło związane z pracą maszyn. Dlatego też maszyny należy rozlokować na znacznie większej powierzchni, a to zwiększa koszty produkcji.

KOSZTY MARGINALNE W DŁUGIM OKRESIE CZASU

Między krzywymi kosztów marginalnych (KM) w krótkim okresie a długookresową krzywą kosztów marginalnych istnieje taka zależność, że krótkookresowe krzywe KM przecinają zawsze krzywą długookresową KM przy takich rozmiarach produkcji, dla których krótkookresowe krzywe KCP są styczne

_o0kresową krzywą KCP. Na lewo od tego punktu jakakolwiek krótko-^Z ^owa krzywa KM znajduje się poniżej długookresowej krzywej KM, na pra-^okr®^ _teg₀ punktu krótkookresowa krzywa KM znajduje się powyżej krzywej KM w°długim okresie czasu.

Wykres 98. Krzywa kosztów marginalnych w długim okresie czasu

Z analizy geometrycznej kosztu całkowitego wynika, że KM stanowi nachylenie krzywej KC w danym punkcie, czyli dla danej wielkości produkcji. Na wykresie 98A KC, jest styczny do długookresowej krzywej KC w punkcie odpowiadającym wielkości produkcji Q_r Dla tego poziomu produkcji (wykres B) krzywa KCP, jest styczna do KCP w długim okresie czasu. W konsekwencji dla wielkości produkcji Q, krótkookresowy koszt marginalny KM, jest równy KM w długim okresie czasu.

Wykres A wskazuje również, iż w przedziale produkcji 0-Q, rosnący KC znajduje się poniżej KC,. Ponadto dla wielkości produkcji Q, długookresowy KC osiąga KC, od dołu. Oznacza to, że KC przyrasta szybciej w stosunku do przyrostów produkcji aniżeli KC,. W rezultacie długookresowy KM musi znajdować się powyżej krótkookresowego KM,, aż do wielkości produkcji Q,. Powyżej wielkości produkcji Q, długookresowy KC wzrasta wolniej od KC,. W rezultacie KM znajduje się poniżej KM, (wykres B).

Powyższe racje sprawiają, że KM przecina KM₂ (KM₃) przy wielkości produ-^cJi Q₂ (Q₃), dla której KCP₂ (KCP₃) jest styczny z KCP w długim okresie czasu, ownocześnie KM znajduje się powyżej KM₂ (KM₃) dla wielkości produkcji niniejszych od Q₂ (Q₃), natomiast dla produkcji większych od Q₂ (Q₃) koszt mar-gina ny w długim okresie czasu znajduje się poniżej odpowiednich, krótkookresowych kosztów marginalnych.

zau ^Serwuj3^c kształtowanie się krzywych kosztów przeciętnych i marginalnych _sie    '^{Ż punktem} granicznym jest minimum krzywej KCP w długim okre-

Po lewej stronie minimum KCP krzywa KM w długim okresie czasu przecina

k ^w^^2e krótkookresowe krzywe KM zarówno poniżej krzywej KCP, jak i krót-⁰ resowych krzywych kosztów przeciętnych,

195