IMAGE0012

wieńcem otaczających Bunę: jest lagier angielskich jeńców wojennych; lagier kobiet ukraińskich, lagier ochotnicze) służby francuskiej i inne, których nie znamy. Nasz lagln [Judenlager, VernichLimgslager, Kazeit) sam jeden dostarcza dziesięciu tysięcy pracowników, wszystkich narodowość i europejskich; a my jesteśmy niewolnikami niewolnik*>w którymi wszyscy mogą rządzić, a naszym nazwiskiem JcM numer wytatuowany na ramionach i wyszyty na bluzach

Wieżę karburową. wznoszącą się w środku Buny. klóiej szczyt rzadko jest widzialny poprzez mgłę, to myśmy zbu dowali. Materiał, z którego jest zrobiona, nazywa się Zicgrl, bnque. tegula, cegła, kamień, a scementowała go niemi wiść; nienawiść i niezgoda, jak wieżę Babel, i tak ją nazy wamy: Babelturm, BobelLurm; i nienawidzimy w niej obłą* kanego snu o wielkości naszych zwierzchników, ich pogai dy Boga i ludzi, nas - ludzi.

I dziś jeszcze jak w starożytnej przypowieści wszyscy czujemy, i sami Niemcy czują, że nie transcendentalny i boskie, ale immanentne i historyczne przekleństwo wini nad tym zuchwałym gmachem, zbudowanym na pomiesza niu języków, a wzniesionym jak rzucone niebu wyzwanie,

jak kamienne bluźnierstwo.    _____

/Później opowiem, że z fabryki Buny, którą przez czlci lata Niemcy tak pielęgnowali, a w której niezliczona lic/lni naszych cierpiała i umarła, nie wyszedł nigdy ani jedni kilogram syntetycznej gumy!

Ale teraz wieczne bajora, nad którymi unosi się tęczow opar nafty, odbijają pogodne niebo. Rury, belki, koiły, jeszcze zimne od nocnego mrozu, ociekają rosą. Ziemia wykopana z rowów, sterty węgla, bloki cementu nasyca| i lekką mgłę zimową wilgocią.

Dzisiaj jest dobry dzień. Patrzymy dokoła jak ślepcy, którzy odzyskali wzrok, i spoglądamy na siebie wzajemnie Nigdy nie oglądaliśmy się w słońcu; niektórzy uśmiech.i|u się. Żeby nie ten głód!

dyż taka już jest natura ludzka, że przykrości i bóle awane jednocześnie nie scalają się w naszym odczu-, lecz ukrywają się, mniejsze za większymi, zgodnie iśle określonym prawem perspektywy. To jest opatrz-iowe i pozwala nam żyć w obozie. I to też jest powo-, dla którego tak często na wolności słyszy się, że iek jest nienasycony: a tymczasem chodzi tu nie tyle ludzką niezdolność do stanu absolutnego zadowolenia, o zawsze niedostateczną znajomość złożonej natury kło-6w i nieszczęść, dlatego rozlicznym i hierarchicznie rządkowanym przyczynom tych nieszczęść nadaje się pólną nazwę głównej przyczyny, dopóki ona ewentualnie zniknie: wówczas z bolesnym zdumieniem dostrzega , że poza nią jest inna; a w rzeczywistości cały szereg iych.

Toteż gdy tylko ustąpiło zimno, które przez całą zimę ‘awalo się nam najgorszym wrogiem, zauważyliśmy, że leśmy głodni, i popełniając ten sam błąd, mówimy dzi-*żeby nie ten głód!..."

Ale jak można by pomyśleć, że się nie jest głodnym? gier jest głodem: my sami jesteśmy głodem, chodzącym

“Jem.    _____^

Po drugiej stronie drogi pracuje poglębiarka. Jej chwy-< nachylony nad wykopami wyszczerza zębate paszczęki, Irzymuje się na moment, jakby wahając się w wyborze, tern rzuca się na gliniastą i miękką ziemię i pochłania żarłocznie, podczas gdy z kabiny sterowniczej z pełnym dowolenia sapaniem wznosi się w górę biały i gęsty dym. lem podnosi się, robi pół obrotu, wyrzuca drugą stroną knięty kęs i zaczyna od nowa.

Oparci o łopaty, patrzymy zafascynowani. Przy każ-m chwycie szczęki usta rozchylają się, jabłko Adama lośnie wyraźne pod obwisłą skórą skacze w górę i w dół.

Ir możemy oczu oderwać od widoku zażerającej się po-ębiarki.