img055 2

kowymi i mało odpornymi psychicznie. Sytuacjami wywołującymi lęki nocne mogą być silne wzruszenia doznane poza domem rodzinnym niepokój przeżyty w przedszkolu, niepowodzenie w szkole itp. Dzieci, u których obserwuje się występowanie lęków nocnych, są na ogół mało odporne na stres, nadwrażliwe, o małej zdolności adaptacji do nowych warunków, skłonne do płaczu, bierne w sytuacjach wymagających społecznej aktywności¹ Lęki nocne są jednym z objawów zaburzeń snu. Inne symptomy to: trudności w zasypianiu, niespokojny sen (dziecko kręci się, rozkopuje kołderkę), częste budzenie się w nocy.

Zaburzenia snu mogą mieć charakter sytuacyjny — występują one wówczas tylko w okresach gorszego samopoczucia dziecka, np. podczas infekcji lub w odpowiedzi na silne bodźce, które zadziałały w ciągu dnia. Niekiedy są one wynikiem braku higieny snu: przegrzanego pokoju, nie wietrzonego przed snem, głośno grającego radia czy telewizora w tym samym pomieszczeniu, w którym zasypia dziecko itp. Jeśli przyczyną zaburzenia snu są takie sytuacje, to po ich usunięciu dziecko zaczyna spać spokojnie, nie budzi się w ciągu nocy, a rano wstaje wypoczęte. Jeśli jednak zaburzenia snu są efektem stałego emocjonalnego napięcia, jeśli powodem ich są nieprawidłowe postawy rodziców, niewłaściwa atmosfera domowa, trwają one bardzo długo i są trudne do usunięcia.

U dzieci obserwujemy często występowanie nie pojedynczych, izolowanych objawów lęku, ale zge-neralizowaną postawę lękową. Dzieci te cechują się nieufnością w stosunku do zjawisk i ludzi. Lęk-liwość, stały niepokój, obawa przed oceną wyzna-

czają sposób ich zachowania. W przedszkolu unikają kontaktów społecznych, pozostając na uboczu życia grupy rówieśniczej.

Są niepewne siebie, często mają poczucie swojej mniejszej wartości. Z tego względu, antycypując niepowodzenie ,volą nie podejmować działań, których rezultaty są niepewne. Dzieci te są bardzo wrażliwe na oceny innych, nieodporne w sytuacjach stresowych.

Moczenie mimowolne

Moczenie mimowolne uważane jest za najczęstszy rodzaj zaburzeń dziecięcych. Dane statystyczne informują, że występuje ono u około 15—25% populacji dziecięcej ²; przy czym w większości przypadków (około 75%) jest to moczenie tak zwane pierwotne ³.

Nazwa moczenie pierwotne oznacza, że trwa ono od urodzenia dziecka, jest więc kontynuacją moczenia fizjologicznego. Moczenie określamy jako wtórne wówczas, gdy pojawńło się ono po rocznej lub dłuższej przerwie u dziecka, które poprzednio opanowało już ten nawyk. Jak ukazują badania (R. Kruszyńska-Głażewska, B. Runo) częstszą postacią jest moczenie pierwotne ⁴. W zbadanej przez autorki grupie 45 dzieci w wieku od 4 do 14 lat, w 64% przypadków stwierdzono moczenie pierwotne, a w 36% przypadków moczenie wtórne. Częstszą postacią zaburzenia jest mimowolne od-

1

H. Sulestrowska: Współczesne... jw.

2

Encyklopedyczny słownik psychiatrii. Warszawa 1978, PZWL.

3

•’ M. Przetacznikowa, M. Susułowska: Wybrane zagadnienia psychologii kliniczno-wychowawczej dzieci i młodzie-1/ W: A. Lewicki (red.): Psychologia kliniczna. Warszawa 1969, PWN.

4

¹ K. Kruszyńska-Głażewska, B. Runo: Aspekt socjologiczno- psychologiczny w moczeniu nocnym u dzieci. „Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie Psychiczne” 1979 nr 1—2.