img079 2

duje się w niej woda z systemem grzewczym. Sterylizację prowadzi się zazwyczaj przez 15-20 minut w temperaturze 121°C przy ciśnieniu pary wodnej 0,2 MPa (tj. 1,1 atm). W tych warunkach giną wszystkie drobnoustroje, zarówno formy wegetatywne, jak i przetrwalne.

1.4.4. Wyjaławianie za pomocą promieniowania i ultradźwięków

Promienie ultrafioletowe (UV). Promienie UV są skutecznym czynnikiem bakteriobójczym. Działają niszcząco głównie na formy wegetatywne, powodując uszkodzenie struktur nukleinowych drobnoustrojów. Najsilniej bakteriobójczo działają promienie ultrafioletowe o długości fali od 230 do 280 nm. Ich źródłem są lampy kwarcowe. Stosuje się je do sterylizacji pomieszczeń zamkniętych, jak laboratoria mikrobiologiczne, sale operacyjne, hale produkcyjne w zakładach farmaceutycznych. Promienie UV wykorzystuje się do wyjaławiania drobnej aparatury i przedmiotów wykonanych z mas plastycznych lub innych materiałów wrażliwych na wysoką temperaturę. Obecnie promieniowanie ultrafioletowe stosuje się w ostatnim etapie uzdatniania wody pitnej.

Na skuteczność procesu wyjaławiania promieniami ultrafioletowymi wpływają następujące czynniki:

•    czas napromieniowania,

•    odległość od źródła emisji promieni UV,

•    stopień mechanicznego zanieczyszczenia powietrza,

•    indywidualne właściwości poszczególnych drobnoustrojów.

Promienie jonizujące. Bardzo podobne działanie do promieni UV wykazują promienie jonizujące. Najsilniejsze działanie bakteriobójcze wykazują promienie X, gamma i promienie katodowe (strumienie szybkich elektronów). Jako dawkę sterylizującą stosuje się 1 - 3 megaradów. Sterylizacji radiacyjnej poddaje się przede wszystkim sprzęt medyczny jednorazowego użytku wykonany z tworzyw sztucznych i metali oraz niektóre produkty spożywcze (suche), leki, surowce farmaceutyczne i kosmetyczne.

Ultradźwięki. Odznaczają się dość znaczną aktywnością bakteriobójczą, ale działają wyłącznie na komórki występujące w postaci zawiesiny. Wiąże się to z tzw. zjawiskiem kawitacji. Pod wpływem ultradźwięków zmienia się ciśnienie w protoplazmie komórkowej i pojawiają się pęcherzyki, które rozsadzają od wewnątrz całą komórkę. Najsilniej działają ultradźwięki o częstotliwości od 100 do 250 kHz. Nie znalazły one jednak praktycznego zastosowania w sterylizacji na szerszą skalę ze względu na wysokie koszty ich wytworzenia.

15