img091 3

komórek, rozmiaru i przestrzennego ułożenia włókien kolagenowych oraz ilości proteoglikanów i zawartości wody.

Ryc. 12.2. W dolnej części chondronu widoczny jest tzw. ogon, będący miejscem wymiany płynu pomiędzy ułożonymi w kolumnach innymi chondronami. Ogony są zawsze skierowane w stronę kości (pow. ok. 200x,fot. K. Słynarski).

W chrząstce wyróżnia się cztery warstwy: powierzchowną, środkową (przejściową), głęboką i warstwę uwapnioną. Warstwa powierzchowna jest najbardziej zewnętrzną warstwą chrząstki i tworzy powierzchnię ślizgową stawu. Cienkie włókna kolagenowe tej warstwy są ułożone równolegle do powierzchni chrząstki, a chondrocyty mają kształt wrzecionowaty i są ułożone równolegle swoją długą osią do powierzchni chrząstki. W porównaniu z innymi warstwami chrząstki zawartość proteoglikanów jest tu najniższa, a zawartość wody i fibronektyny najwyższa. Strefa ta składa się z cienkiej warstwy włókien o małej ilości polisacharydów, w części zewnętrznej nie zawiera komórek, natomiast w części przylegającej do warstwy środkowej znajdują się elipsoidalnie spłaszczone komórki. Degradacja proteoglikanów przebiega tu szybciej, a komórki produkują mniej

kolagenu i proteoglikanów w porównaniu z innymi warstwami. Obecność tej warstwy jest niezmiernie istotna dla prawidłowej czynności chrząstki. Jest ona barierą dla czynników mogących uszkodzić chrząstkę oraz chroni przed tarciem na powierzchni chrząstki.

Warstwa środkowa, inaczej przejściowa, jest kilkakrotnie grubsza od powierzchownej. Komórki tej strefy posiadają sferyczny kształt, dużo organelli syntetyzujących, tworzą macierz z włóknami kolagenowymi o mniej zorganizowanym ułożeniu, większą zawartością proteoglikanów, a mniejszą zawartością wody i kolagenu.

Warstwa głęboka zawiera największą ilość proteoglikanów i najmniejszą zawartość wody. Włókna kolagenowe tej warstwy mają największy rozmiar i są ułożone prostopadle do powierzchni chrząstki. Chondrocyty są kuliste i ułożone kolumnowo.

Najgłębsza warstwa chrząstki to warstwa uwapniona; jest ona granicą oddzielającą chrząstkę stawową od kości i charakteryzuje się niewielkimi chondro-Icytami.

Niezależnie od podziału chrząstki na warstwy, macierz chrząstki można po dzielić na macierz okołokomórkową, terytorialną i międzyterytorialną, w zależ ności od jej odległości od chondrocytu. Obszary te różnią się od siebie ilością i rodzajem kolagenów oraz proteoglikanów. Macierz okołokomórkową jest cienką warstwą przylegającą do powierzchni błony komórkowej chondrocytu i otacza go bezpośrednio. Zawiera przede wszystkim proteoglikany i inne niekolagenowo elementy macierzy pozakomórkowej oraz niewielkie ilości kolagenów. Macierz terytorialna otacza macierz okołokomórkową. Macierz terytorialna charakteryzuje się zawartością cienkich włókien kolagenowych, które w obrębie tej strefy tworzą sieć, oddzielającą ją od macierzy międzyterytorialnej. Strefa międzytery-torialna jest największą z warstw. Tworzy ona przestrzeń, w której znajdują się pojedyncze komórki lub ich grupy, duże włókna kolagenowe i większość prote-oglikanów.

i