img100

tuację, w której często znajduje się dziecko, przeżywają również emocje będące jego udziałem, nabywają więc umiejętności współodczuwania wraz z dzieckiem. Ta właśnie zdolność emocjonalnego zrozumienia dziecka jest, jak się wydaje, warunkiem zmiany postaw rodziców U podłoża zmian musi bowiem leżeć poznanie emocji dziecka będących przyczyną określonych, a często nie akceptowanych przez dorosłych zachowań ¹ Doprowadzenie do zrozumienia przez rodziców przyczyn zachowania dziecka jest warunkiem jego akceptacji i zmiany relacji, rodzice — dziecko.

Dla zilustrowania tego stwierdzenia przytoczę przykład zaczerpnięty z jednego ze spotkań rodziców Matka pięcioletniego Janka skarżyła się, że chłopiec stale dokucza swojej młodszej siostrze, drażni się z nią, przezywa. Prosiłam o opowiedzenie jakiejś typowej sytuacji, w której zachowania takie występują. Okazało się, że najczęściej obserwować je można podczas wspólnych posiłków Janek niechętnie w nich uczestniczy, jest „naburmuszony”, jedząc popycha siostrę, zabiera jej zabawki, które Karolinka ustawia koło talerza. Nie reaguje na zwracane mu uwagi. Po dokładnym opisie przebiegu posiłku, odegrana została psycho-drama, w której matka grała samą siebie, wybierając spośród rodziców osoby, które grały rolę ojca, Janka i siostry Cały czas jedzenia wypełniony był uwagami pod adresem Janka, groźbami wyrzucenia go z pokoju, odebrania deseru, przeciwstawieniu niegrzecznemu zachowaniu Janka — spokojnemu siostry Po skończeniu psychodramy, pozostali rodzice przekazywali swoje wrażenia dotyczące rozgrywanej sceny Osoba grająca rolę chłopca podkreśliła, że początkowo czuła smutek słuchając krytycznych uwag, a potem gniew i złość do „idealnej” siostry Informacje te jednak nie zostały przez matkę przyjęte. Twierdziła, że gdyby chłopiec postarał się, to ustałyby uwagi — wystarczy, aby wzorował się na Karolince. Zaproponowałam wówczas matce, aby sama odegrała (w następnej psychodramie) rolę syna. Scena została powtórzona. Po jej zakończeniu, matka przyznała, że bardzo źle czuła się w roli Janka. Pod koniec psychodramy oświadczyła, że rozumie złość chłopca i jego zachowanie w stosunku do siostry. Interpretując to zdarzenie należy podkreślić, że informacja o przyczynach zachowania Janka była przyjęta przez matkę dopiero wówczas, gdy sama przeżyła sytuację będącą stale udziałem chłopca. Kfektem zrozumienia odczuć dziecka była zmiana relacji rodzice — Janek: zaprzestano stałego stawiana siostry za wzór; spowodowało to polepszenie stosunków pomiędzy rodzeństwem.

< )pisana droga zmiany jest najkorzystniejsza — rodzice sami decydują się zmienić istniejące relacje i rhemty działania. W niektórych jednak przypad-I n h błędne schematy działania są tak mocno ul rwalone, że rodzice nie są w stanie podjąć decy-/11 n ich zmianie. Terapeuta może wówczas zapro-|.',ui» • ać określony sposób postępowania (np. poka-RHĆ )[o wo „wzorcowej” psychodramie), uzasadnić Jn(/o Mcnsowność i skłonić rodziców do próby po-MlM.MA.mia zgodnie z tą propozycją. Dalszym eta-

1

Nabywanie umiejętności emocjonalnego zrozumienia dziecka jest także niezwykle ważne dla nauczycieli. Codzienne kontakty z dziećmi w przedszkolu stwarzają bowiem wiele sytuacji, w których niezrozumienie przyczyn zachowania dziecka powoduje niewłaściwe reakcje dorosłych. Celem pracy wychowawczej powinno więc być m.in. poznawanie problemów dziecka, dostosowanie stawianych przed nim zadań do realnych możliwości ich wykonania przy pełnej akcepcji dziecka niezależnie od trudności jakie sprawia swoim zachowaniem.