img117

222 ROZDZIAŁ 20 Urazy rdzenia kręgowego

Oddawanie stolca

W okresie wstrząsu rdzeniowego odbytnica pozostaje zwiotczała i nie powinna być rozciągana. Wskazane jest ręczne wydobycie stolca. W okresie późniejszym opróżnienie jelita grubego można pobudzić przy użyciu czopków glicerynowych lub przez stymulację palcem. Na dłuższą metę zaleca się dietę bogatą we włóknik.

Spastyczność i przykurcze

Spastyczność może być jednym z największych problemów po urazie rdzenia.

Można jej zapobiec poprzez odpowiednie ułożenie, fizjoterapię i leki rozluźniające, takie jak toksyna botulinowa. Postępowanie w spa-styczności opisane zostało szczegółowo w rozdziale 6.

Skostnienia heterotroficzne

Skostnienia rozwijają się w niewłaściwym miejscu w tkance miękkiej. Są one umiarkowanie rozpowszechnione po URK, chociaż występowanie ich rozciąga się w zakresie od 5 do 50%. Najczęściej pojawiają się w okolicy stawów biodrowych i kolanowych, powodując ograniczenie zakresu ruchomości tych stawów i obrzęk tych okolic, wyna-czynienia oraz bóle. Leczenie jest trudne. Najbardziej skuteczny wydaje się Didronel (etydronian disodowy). Leczenie chirurgiczne zazwyczaj jest niezadowalające.

Zakrzepica żył głębokich

Jest to istotny problem po URK. Na ogół do celów profilaktycznych używa się preparatów heparyny, lecz w niektórych ośrodkach stosuje się zewnętrzny pneumatyczny ucisk łydki (także pończochy przeciw-żylakowe uciskające łydki - przyp. tłum.).

Ból i wrażenia czuciowe (dyzestezja)

Powszechny jest ból obwodowy, występują także głębokie palące bóle. Są one oporne na leczenie, czasem reagują na leki przeciwdrgawkowe i trójcykliczne leki przeciwdepresyjne. Mogą pojawić się także bóle pochodzące z innych źródeł, np. bóle kostne, mięśniowe i stawowe.

Dysrefleksja autonomiczna

To zaburzenia potencjalnie grożące śmiercią u osób po uszkodzeniu rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym powyżej splotu współczulnego, czasem też w wysokich uszkodzeniach odcinka piersiowego - powyżej Th6 (por. M. Sipski Alexander et al. International Standards to Do-cument Remaining Autonomie Function After Spinał Cord Injury. http://www.iscos.org.uk/ - przyp. tłum.):

•    Dysrefleksja autonomiczna charakteryzuje się nadmierną odpowiedzią autonomiczną na bodziec, który zadziałał poniżej poziomu

uszkodzenia. Do bodźców takich zalicza się:

-    rozciągnięcie narządów miednicy małej, takich jak pęcherz moczowy, jelito grube i odbytnica;

-    cewnikowanie;

-    infekcje układu moczowego;

-    stosunek płciowy;

-    odleżyny;

-    obcisłe majtki;

-    zabiegi chirurgiczne*.

•    Objawy obejmują:

-    bóle głowy,

-    pocenie,

-    rozszerzenie naczyń,

-    zatkanie nosa wydzieliną,

-    parestezje,

-    niepokój,

-    znaczne nadciśnienie.

Ważne jest zwrócenie uwagi na możliwość wystąpienia dysrefleksji, należy unikać zbędnego podrażnienia. Leczenie polega na obniżeniu ciśnienia tętniczego krwi. W cięższych przypadkach stosuje się nifedy-pinę podjęzykowo lub hydralazynę dożylnie. Inną możliwością jest podanie chloropromazyny. [Inne przyczyny to wprowadzenie cewnika lub przyrządu do pęcherza, ejakulacja, zaparcie, czopki przeczyszczające. Profilaktyka polega na systematycznym opróżnianiu pęcherza moczowego i odbytnicy oraz na stosowaniu znieczulenia przed zabiegami urologicznymi. W razie wystąpienia objawów należy unieść wezgłowie do poziomu 45° lub zmienić pozycję na siedzącą, opróżnić pęcherz moczowy lub wykonać ręczne wydobycie stolca. Leczenie zależy od częstotliwości i nasilenia objawów. Czasem wystarcza podanie diazepamu, maści nuperkainowej do odbytnicy lub fenoksyben-zaminy (Dibenzyline) doustnie kilka razy dziennie po 10 mg. W przypadkach przedłużających się lub występujących częściej stosuje się diazoksyd dożylnie, małe dawki dożylne chloropromazyny, okresowo fentolaminę. W razie status dysreflecticus stosuje się blokadę nerwów sromowych lub alkoholizację worka oponowego. W przypadkach