img152

232

może to wskazywać, że podobnie jak w innych kulturach¹⁷, także i w Skandynawii z kunsztem poetyckim łączyły się jakieś funkcje kultowe. ^{1 2}

Ryc. 23. Fontanna Gejfon w Kopenhadze

W mitologii pogańskiej Skandynawii żeńskie istoty nadnaturalne pojawiają się pod rozmaitymi nazwami i w różnych rolach. Podkreślić tu trzeba od razu, że boginie nie były li tylko kobietami bogów, których miejsce zostało określone przez związki z ich partnerami lub krewnymi³. Często pojawiały się jako wyraźnie odrębne od męskiej części panteonu Disy, stojące ponad jego porządkiem Norny i mieszające się bezpośrednio w sprawy tego świata Walkirie. Podobne do nich cechy miały też duchy opiekuńcze - Fylgie. Wydaje się zresztą, że granice pomiędzy tymi grupami istot, jeśli w ogóle istniały, były bardzo płynne, a różne ich nazwy często wskazują tylko na spełnianą przez nie w danym momencie rolę. Ich znaczenie było ogromne, gdyż w mitologii pogańskich Skandynawów moce żeńskie władały nad przeznaczeniem świata, losem bogów, oraz dolą i niedolą tak ludzkości, jak i poszczególnych ludzi od chwili ich narodzin, przez przełomowe momenty życia, aż po wyznaczany przez nie jego kres i śmierć.

10.1. Disy

Już germańsko-rzymskie Matrony z ziem pogranicza Cesarstwa i wolnej Germanii miały cechy podobne do późniejszych Dis, Nom i Walkirii. Disy były skandynawskimi boginiami związanymi ze sferą płodności i śmierci. Na kontynencie pojawiają się jako Idisy w Pierwszym zaklęciu mersebur-

1

•⁷ Dobrym przykładem są tu celtyccy druidzi i filidzi, patrz S. Czarnowski 1956, t. 4, 194-209

2

passim.

3

Zauważył to już A.V. Stróm (1975, 149-156), który trzymając się Dumćzilowskiego schematu opisu nordyckiego panteonu, wyróżnił w nim jednak funkcję kobiecą.