img200

328

mitologia skandynawska była tworem złożonym z wielu warstw i wątków, dla których trudno o jeden klucz interpretacji, wyjaśniający wszystko. Nie jest nim trójfunkcyjny model Georgesa Dumezila, choć tłumaczy on wiele. Nie jest nim też i przewijający się często na kartach tej pracy schemat, eksponujący współistnienie i wzajemne uzupełnianie się pierwiastków „męskich” i „żeńskich”. Skandynawska mitologia była bowiem bogatsza niż wszelkie, najlepsze nawet modele. My natomiast często nie wiemy nawet, co w przypadku konkretnego wątku było żywym mitem, a co jedynie legendą, zgrabnie dopisaną w czasach, gdy pogańska wiara zmieniała się w uczoną mitologię skandynawskich intelektualistów.

Nie próbowaliśmy też za wszelką cenę doszukiwać się w mitologii nordyckiej wątków wolnych od wpływów obcych, motywów czysto germańskich i czysto indoeuropejskich. Kiedyś, szczególnie w Niemczech, starano się ich szukać właśnie na Islandii, uznając ją za rezerwat pragermańskości. Taka koncepcja była naukowym nadużyciem. Mitologia skandynawska, jak każda chyba mitologia, była „od zawsze” otwarta na wpływy z zewnątrz, stąd widzimy w niej i wspomniane już tu przejątki z mitologii uczonej, i wpływy chrześcijaństwa, i zapożyczenia z wierzeń sąsiednich ludów (szczególnie Celtów i Finów), i wreszcie istotne impulsy płynące do wierzeń Germanów od ludów mieszkających w basenie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie.

Problemy kultu i rytuału spróbujemy przedstawić w kolejnej książce. Zaczynając od stosunku człowieka do sacrum, pojęcia świętości i bogatej, skandynawskiej terminologii rytualnej, ukażemy miejsce kapłanów i władców w sprawowaniu ceremonii religijnych. Omówimy kwestię sakralności władzy królewskiej, oraz postacie herosów i opiekujących się nimi Walkirii. Opiszemy składanie ofiar (w tym szczególnie ofiar z ludzi i koni), święta i uczty świąteczne, wreszcie miejsca kultu, takie jak święte wody, gaje, ołtarze (hórgi), świątynie i hale kultowe (hofy). Omówimy też wróżby i czary, w tym sztukę seidr i magię run. Mówiąc o religii nie sposób pominąć eschatologii i obrządku pogrzebowego, w tym szczególnie jego monumentalnych form, takich jak wielkie kopce i pochówki łodziowe. Przedstawimy też przenikanie chrześcijaństwa, zmierzch dawnych wierzeń i jego przyczyny, narzucanie siłą i perswazją nowej wiary określane mianem nawracania (konwersji), i wreszcie początki chrystianizacji.

BIBLIOGRAFIA

Źródła

Adam z Bremy, 1961: Adami Bremensis Gęsta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum [w:] Quellen des 9. und 11. Jahrhunderts zur Geschichte der Hamburgischen Kirche und des Reiches, wyd. W. Trillmich, Darmstadt.

Alcuinus, Vita Willibrordi, 1851: B. Flacci Albini seu Alcuini... Opera Omnia, Patrologia Latina, wyd. J.-P. Mignę, t. 101, Parisii.

Agnesar saga, 1877: Heilagra Manna Sogur, t. 1.

Ari in frodi, Islendingabók, 1923: Ares Islanderbuch [Islendingabóc], wyd. W. Golther, ASB, t. 1, Halle.

Asmundar saga Kappabana, 1944: FN, t. 2, Reykjavik.

W. Baetke, 1937: Die Religion der Germanen in Quellenzeugnissen, Frankfurt/M.

Beda Venerabilis, Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum, 1962-1963: Bedae Opera Historica with an English Translation by J.E. King, t. 1-2, London (Loeb).

Beda Venerabilis, Paraenetica, 1850: Venerabilis Bedae Opera Omnia 5, Piat. t. 94, wyd. J.-P. Mignę, Parisii.

Beda Venerabilis, De Temporum Ratione, 1977: Bedae Venerabilis Opera. Pars VI. Opera Didascali-ca 2, Tumholti 1977.

Beowulf, 1954: Beowulf and Judith, wyd. Elliott van Kirk Dobbie, London (The Anglo-Saxon Poetic Records, t. 4).

Biblia - patrz Pismo Święte.

Biblia Gocka, 1960: Die Gotische Bibel, wyd. W. Streitberg, t. 1-2, Darmstadt.

Bjarnar saga Hitdoelakappa, 1938: wyd. Sigurdur Nordal, Gudni Jónsson, IF, t. 3, Reykjavik.

Bosa saga ok Herrauds, 1944: FN, t. 2, Reykjavik.

Brandkrossa thattr, 1950: IF, t. 11, Reykjavik.

Brennu-Njals saga, 1954: wyd. Einar Ól. Sveinsson. IF, t. 12, Reykjavik.

[Saga o Njalu, 1968: tłum. A. Załuska-Strómberg, Poznań].

Breta saga, 1892-1896: Hauksbok. wyd. Finnur Jonsson, K0benhavn.

Cezar, De bello Gallico, 1987: wyd. W. Hering, Leipzig (Teubner).

Cezar, Wojna Galijska, 1978: tłum. E. Konik, Wrocław.

Corpus Poeticum Boreale, 1883: wyd. Gudbrandur Vigfusson, F. York Powell, Oxford.

Danmarks Runeindskrifter, 1941-1942: wyd. L. Jacobsen, E. Moltke, K0benhavn.