img647

74

na uwadze, należy stwierdzić, że rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe stanowią istotny instrument zarządzania finansami zakładu ubezpieczeń. W zależności od sytuacji finansowej i strategii działania zakład ubezpieczeń może zawyżać lub zaniżać poziom rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. W każdym przypadku decyzje dotyczące poziomu rezerw mają dwojakiego rodzaju skutki finansowe dla zakładu ubezpieczeń. Zawyżanie rezerw powoduje z jednej strony spadek wyniku finansowego, natomiast z drugiej zwiększenie bezpieczeństwa finansowego ubezpieczyciela. Z kolei w sytuacji zaniżania rezerw pojawia się poprawa wyniku finansowego, ale zwiększa się również ryzyko niewypłacalności. Należy podkreślić, że niedostateczny stan rezerw techniczno-ubezpieczeniowych wymienia się jako jedną z głównych przyczyn dotychczasowych upadłości zakładów ubezpieczeń na polskim rynku²³.

Ze względu na znaczenie rezerw dla bezpieczeństwa prowadzonej działalności ubezpieczeniowej, ich rodzaje oraz zasady i metody tworzenia znalazły swoje unormowania w przepisach prawnych. Szczególne znaczenie pod tym względem ma rozporządzenie Ministra Finansów dotyczące zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń²⁴. Zgodnie z tym rozporządzeniem zakład ubezpieczeń jest zobowiązany do tworzenia:

-    rezerwy składek,

-    rezerwy na ryzyko niewygasłe,

-    rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia, w tym na skapitalizowaną wartość rent,

-    rezerwy na wyrównanie szkodowości (ryzyka),

-    rezerwy ubezpieczeń na życie,

-    rezerwy ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający,

-    rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych,

-    pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe przewidziane w statucie zakładu ubezpieczeń.

W praktyce rodzaj tworzonych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych zależy przede wszystkim od działu ubezpieczeń, w którym zakład prowadzi działalność. Niektóre z wyżej wymienionych rezerw są tworzone tylko przez zakłady ubezpieczeń działu I. Dotyczy to w szczególności rezerwy ubezpieczeń na życie oraz. rezerwy ubezpieczeń na życie, w których ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający. Zgodnie z art. 38 Ustawy o rachunkowości²⁵, rezerwy ustala się nie później niż na dzień bilansowy. Wyjątek stanowi rezerwa na wyrównanie szkodowości,

^M D. Walccrz, Wypłacalność zakładów ubezpieczeń, „Prawo Asekuracyjne” 1996 nr 3, s. 13.

'' Rozdział 4 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń, Dz.U. nr 149, poz. 1671.

■' Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, Dz.U. nr 113, poz. 1186.

którą ustala się nic później niż na dzień kończący rok obrotowy. Zabezpieczenie zakładu ubezpieczeń w zakresie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych prezentuje rys. 5.2.

Rezerwę składek tworzy się jako składkę przypisaną przypadającą na następne okresy sprawozdawcze, proporcjonalnie do okresu, w jakim składka została przypisana, lub w relacji do ryzyka przewidywanego w następnych okresach.

Ul		Ui
k. .A

~V"

t\

h

t\ - bieżący okres obrachunkowy,

U - kolejny okres obrachunkowy,

u\ - umowa ubezpieczenia, dla której okres odpowiedzialności zaczyna się i kończy w tym samym okresie obrachunkowym,

t<₂ - umowa ubezpieczenia, dla której zostanie naliczona rezerwa składek w części przypadającej na okres t₂.

Jak wynika z powyższego schematu, rezerwę składek nalicza się w przypadku umów ubezpieczenia, dla których okres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń nie pokrywa się z okresem obrachunkowym. Taka sytuacja jest charaktcryslycz na dla zakładów ubezpieczeń, których obowiązuje roczny okres obrachunkowy, a umowy ubezpieczenia są zwierane w ciągu całego roku. Powoduje to, że od powiedzialność zakładu ubezpieczeń przedłuża się na kolejne lata. W takim wy padku zbiór składki przypisanej nie reprezentuje funduszu ubezpieczeniowego tego samego okresu sprawozdawczego i nie odpowiada prawdopodobieństwu zapotrzebowania tego okresu²⁶. Dlatego ta część składki zostaje przeniesiona w formie rezerwy na kolejny okres obrachunkowy, w którym nie wygasła jeszcze, wynikająca z umowy, odpowiedzialność ubezpieczyciela.

Rezerwa na ryzyko niewygasłe jest tworzona na pokrycie odszkodowań, świadczeń i innych kosztów, jakie mogą powstać z zawartych umów ubezpieczenia, które nie wygasają z ostatnim dniem okresu sprawozdawczego, a dla których wysokość rezerwy składek może być niewystarczająca na pokrycie zobowiązań. Z przeznaczenia tej rezerwy wynika, że jest ona uzupełnieniem rezerwy składek i dopełniają w sytuacji, gdy składka została skalkulowana na zbyt niskim poziomie. Znajduje ona szczególne zastosowanie w tych ubezpieczeniach.

J. Monkiewicz, L. GąsiorkicwU'/.. II. Hadyniak, op. cii., s. 137.