img982

Levi-Strauss

Swoje ćwiczenia w gimnastyce intelektualnej uzupełnia jeszcze Levi-Strauss stwierdzeniem, że podstawowe sposoby warzenia pokarmu tworzą kolejny system, będący odwrotnością pierwszego:

I    Pieczenie jest procesem, w trakcie którego mięso wchodzi w bezpośredni kontakt ze środkiem powodującym przetworzenie (ogniem) bez pośrednictwa jakiegokolwiek czynnika kulturowego, jak również bez pośrednictwa powietrza czy wody; proces ten jest tylko częściowy - mięso pieczone jest tylko częściowo uwarzone.

II    Gotowanie jest procesem, w trakcie którego surowa żywność ulega rozkładowi podobnemu do gnicia, ale dzieje się to za pośrednictwem zarówno wody, jak i naczynia, które jest przedmiotem kulturowym.

m Wędzenie jest procesem powolnego, ale całkowitego warzenia pokarmu; odbywa się bez udziału urządzeń kulturowych, a jedynie za pośrednictwem powietrza.

Wobec tego z punktu widzenia stosowanych środków pieczenie i wędzenie są procesami naturalnymi, podczas gdy gotowanie jest procesem kulturowym, natomiast z punktu widzenia produktu końcowego „wędzone” znajduje się po stronie kultury, zaś „gotowane” po stronie natury.

Levi-Strauss podsumowuje swe wywody za pomocą następującego diagramu:

SUROWE pieczone

(-)

woda

(+)

(-)

powietrze

(+)

wędzone

gotowane

ZGNIŁE

WARZONE

Rys. 4. Trójkąt kulinarny (forma rozwinięta)

Levi-Strauss w omawianym artykule ogranicza zakres obowiązywania tego schematu wskazując, że nasz system, w którym odróżniamy pieczenie na ruszcie od pieczenia na rożnie oraz gotowanie na parze od gotowania to wodzie, a do tego jeszcze dodajemy smażenie (będące rodzajem gotowania, w którym wodę zastępuje olej), wymaga modelu znacznie bardziej skomplikowanego. I w tym momencie niektórzy czytelnicy mogą zacząć podejrzewać, że cały ten wywód jest wyrafinowanym żartem akademickim. Jednak dokładnie ten sam diagram (rys. 4), opatrzony tym samym komentarzem, pojawia się na stronie 406 Mythologiques III (1968), wobec czego musimy spróbować potraktować te wywody serio, chociaż to raczej trudne. Levi-Strauss nie trzyma się własnych metod postępowania, które opisane zostały wcześniej (s. 37 i n.), i cała ta operacja przypomina zabawę w akrostychy, gdzie określone słowa wstawia się w rubryki uprzednio opracowanego wzoru. W innym miejscu Levi-Strauss stwierdza, że „za każdym sensem kryje się nonsens”; zaś o jego własnej żonglerce słownej możemy co najwyżej powiedzieć, że „w tym nonsensie kryje się jakiś sens”, nawet jeśli to nie jest sens w potocznym rozumieniu.

Ostrygi, wędzony łosoś i ser Stilton

Levi-Straussowi chodzi o rzecz następującą. Zwierzęta po prostu jedzą swoje pożywienie; a żywnością jest dla nich wszystko, co jest im dostępne i co instynkt zalicza do kategorii „rzeczy jadalne”. Natomiast istoty ludzkie, po odstawieniu od piersi matki, takich instynktów nie mają. Konwencje obowiązujące w danym społeczeństwie określają, co jest jedzeniem, a co nie, jak również co się je przy jakiej okazji. Ponieważ jednak okazje te są sytuacjami społecznymi, musi więc istnieć jakaś ustalona homologia między systemem różnych typów pożywienia i systemem sytuacji społecznych.

Ponadto jeśli bliżej przyjrzymy się faktom, to okaże się, że kategorie traktowane jako istotne odmiany pożywienia są interesujące same w sobie. Dieta wszelkich zbiorowości ludzkich uzależniona jest od dostępnych surowców, więc jeśli chodzi o pozycje w spisie artykułów żywnościowych (chleb, baranina, ser itd.),

45