IMGP3418

resztkach rękopiśmiennych zabytków książkowych, zapisane czasem na wklejkach okładek kodeksów lub na załączonych do nich kartach. Dochowały się tylko nieliczne produkty tej polskiej twórczości odkrywane i opisywane przez uczonych polskich tej miary co Władysław NTehring i Aleksander Bruckner, a ze współczesnych badaczy m.in. Jan Bystroń, Mieczysław Walter czy Stanisław Rospond.

Spuścizna książki rękopiśmiennej z wczesnego okresu piastowskiego występuje w kilku kategoriach za-bytkóyyrpokmita., które powstały na Śląsk u/tlzieła pisane przez Ślązaków poza terenem Śląska i 'takie, które dostały się do śląskich księgozbiorów w drodze kontaktów kulturalnych, kościelnych lub innych. Polsko-ślą-skim stosunkom kulturalnym zawdzięcza swe powstanie jeden z najobszerniejszych i najważniejszych zabytków polszczyzny z końca XIV w.: Psałterz floriański. Powstał prawdopodobnie w klasztorze Kanoników Regularnych w Kłodzku, i o ile hipoteza ta, ostatnio w nauce kwestionowana, utrzyma się, będzie ten zabytek najwcześniejszą i najobszerniejszą książką polską z terenu Śląska. Nazwa zabytku pochodzi od miejsca odnalezienia go w 1825 r. w opactwie św. Floriana pod Linzem w Austrii. Rękopis psałterza jest księgą formatu in folio, składającą się z 296 kart pergaminowych, zapisanych w trzech językach: łacińskim, polskim i niemieckim gotycką kursywą w dwóch kolumnach. Kodeks zdobią piękne iluminacje, inicjały oraz herb węgierskiej dynastii Andegawenów, miał bowiem stanowić dar dla żony Władysława Jagiełły, królowej Jadwigi, pochodzącej, jak wiadomo, z tej dynastii. Treść psałterza wykazuje duże podobieństwo do wcześniejszego, XIII-wiecznego psałterza sporządzonego dla Kingi {pierwsze polskie przekłady psałterza z XIII w.J, żony Bolesława Wstydliwego. Po śmierci Jadwigi kodeks trafił do klasztoru Kanoników Regularnych w Krakowie i tam został wykończony. Dalsze losy zabytku nie były znane, obecnie znajduje się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Rękopiśmienne zabytki prozy i poezji religijnej pochodzą najczęściej dopiero z XV w. Są one przykładem ożywionych związków kościelnych i kulturalnych Śląska z Polską. Autorami tej twórczości, jakby utajonej w rękopiśmiennej produkcji książkowej, byli księża i zakonnicy, którzy w zaciszu klasztorów i w skryptoriach kościelnych nie tylko kopiowali potrzebne do służby bożej księgi, ale tworzyli przekłady, pisali nowe dzieła. Na początku stulecia pojawiły się na Śląsku w kilku wersjach teksty pieśni maryjnych, związane z jej kultem. W kodeksie łacińskich kazań [Sermones de SanctuJ zamieszczony jest na pierwszej karcie verso polski przekład prozą znanego w polskiej literaturze hymnu Salve Regina. Pisarz pochodził z Krapkowic na Opolszczyź-nie, co zaznaczył w explicit podając również datę: 1445. Na rękopisie podana jest proweniencja zabytku: «Cx Bibliotheca Parochiae Oppoliensis*. Ta sama pieśń, zaczynająca się wersetem 'Zdrowaś królewno, matko miłosierdzia, żywot, słodkość i nadziejo nasza*, zapisana jest w nieco zmienionej wersji na końcowej, wewnętrznej okładce kodeksu Sermones de Sanctis, pochodzącego z klasztoru Augustianów w Żaganiu. Wrocławski zaś rękopis łaciński z XV w. zawierający listy Szymona de Cremona oraz kazania i inne teksty religijne posiada znów na karcie 389 recto polski tekst tegoż hymnu Salvt Regina. Rękopis był początkowo własnością kanonika wrocławskiego doktora Andrzeja Waynersa z Namysłowa, o czym informuje rękopiśmienna notatka, później znalazł się w bibliotece kościoła Św. Bernardyna we Wrocławiu.

Wiele jeszcze tekstów polskich pisanych dialektem śląskim z naleciałościami czeskimi i niemieckimi rozproszonych jest w kodeksach śląskich. Z klasztoru Franciszkanów w Nysie pochodzi oryginalny utwór - misterium wielkanocne pt. Chrystus zmartwychwstał jest, zamieszczony w łacińskim brewiarzu z początku XVI w. Innym zabytkiem jest moralitet Skarga umierającego w rękopisie z ok. 1470 r., będący zalążkiem średnio-