IMGP9353

to, czy dotyczy on dawnego czy dość niedawnego zdarzenia, by zapewnić wyraźniejsze poczucie ciągłości w ciągu długiego czasu. I choć jest to technika, którą łatwo można zapomnieć po przyjęciu nowej postawy wobec tożsamości i ciągłości podtrzymywanych przez nią, czasami się udaje ją odnowić. Nieusuwalne_i-niedopuszcza i ace wątpliwości poczucie identyczności i przekonania o bezwyjątkowej słuszności każdego rozwiązania w znanym stylu życia, charakterystyczne dla kultur postfiguratywnych, może się pojawić lub może być wywołane na każdym poziomie kulturowej złożoności.

Emigranci przybywający do nowych krajów — takich jak Stany Zjednoczone, Kanada lub Australia — z krajów, w których umiejętność pisania liczy się na tysiące lat i każde zabytkowe miasto ma budynki świadczące o historycznym ciągu zmian — mogą kompletnie zatracić pojęcie zmiany. Bez starych zapisków i pomników, bez rynku miejskiego, "drzewa lub góry, przy których zachodziły historyczne wydarzenia — przeszłość natychmiast się kurczy^ Styl życia w nowym kraju~w którym większość przeszłości trwa do dziś, ma niezwykle ważne znaczenie. Fakt, że emigranci nadal mówią dawnym językiem, wykonują te same zajęcia co dawniej, zakładają winnice na podobnej ziemi, sieją pszenicę na podobnych polach, budują domy według dawnych wzorów, i że krajobraz jest taki sam, a nawet nocne niebo, po którym Wielki Wóz przejeżdża ze Wschodu na Zachód — niczym się nie różni — wszystkie te znane wrażenia dają emigrantowi poczucie nieprzerwanej ciągłości kulturowej. I poczu-cię to może trwać tak długo, jak długo przybysze żyją razem, w grupach, w których najstarsze pokolenie nadał cieszy się autorytetem, i w których dawne zasady przechowywania zboża, gromadzenia żywności i stawiania czoła przeciwieństwom są nadal przestrzegane. W skandynawskich społecznościach Północnej Minnesoty żyją ludzie z odległych krajów wedle zwyczajów wiernie zachowujących znaczną część ich rodzimej kultury.

Kultura okresu dzieciństwa może być wyuczona w sposób tak bezwarunkowy i kontakt z członkami innych kultur może być tak rzadki, wrogi, że jednostkowe poczucie tożsamości może się okazać zbyt silne, aby podważyły je jakiekolwiek zmiany. Pewne jednostki mogą żyć przez wiele lat wśród ludzi sobie obcych, pracując, jedząc, a nawet żeniąc się lub wychodząc za mąż za ludzi obcej kultury, lecz bez wahania będą wychowywać dzieci w poczuciu własnej tożsamości, i ani nie będą szukać dla siebie nowej tożsamości, ani też nikt im takiej zmiany nie zechce zaproponować. Zdarza się też, że całe grupy mogą wykształcić zwyczaje ograniczonej emigracji, tak jak to było w Grecji lub Chinach. Wszyscy mężczyźni mogą na przykład wyruszyć na morze, lub do pracy w winnicach, lub do fabryk w obcym kraju, pozostawiając żony i dzieci w domu. Poprzez pokolenia wykształcają się wówczas wzorce adaptacji do nieobecności ojca w domu;\ lecz kultura, choć podlega zmianom, przekazywana jest nadal w sposób wewnętrznie spójny.

Możliwości zmiany- są znacznie większe, gdy w nowe warunki jest przeniesiona cała grupa za-

65