IMG
18

121

I

Przygotowanie i wykonanie pomiaru

Przekroje doliny rzecznej wykonuje się w celu uzupełnienia obrazu ukształtowania doliny przedstawionego na mapie terenu. Wykorzystuje się je do projektowania regulacji rzeki albo jej naturalnych lub sztucznych do-[ pływów.

Prace połowę obejmują następujące czynności:

-    przetyczcnic osi przekroju,

wyznaczenie charakterystycznych punktów wysokościowych wzdłuż osi,

-    pomiar rzędnych tych punktów oraz odległości między nimi.

Z uwagi na znaczne różnice poziomów oś tyczy się przeważnie metodą „ze środka” |4j, a rzędne wystarczy zmierzyć metodą niwelacji tachimetrycznej. Dla przykładu omówimy sposób pomiaru z użyciem tachimetru elektronicznego Zeiss Elta50, ukazując przy okazji niektóre użyteczne funkcje tego typu instrumentów pomiarowych. Taki sam efekt można również uzyskać, wykonując pomiary tradycyjnym tachimetrcm diagramowym (np. Dahlta) lub kreskowym (teodolitem).

Elta50 należy do grupy instrumentów elektronicznych, automatycznie odczytujących koła poziome i pionowe oraz mierzących odległości do zwierciadła stawianego na drążku w mierzonym punkcie. Na 3-wierszowym wyświetlaczu są pokazywane dane z pomiaru bezpośredniego (kierunek a, kąt zenitalny z oraz odległość ukośna d) lub dane przetworzone (kierunek a, odległość zredukowana do i różnica wysokości h albo współrzędne przestrzenne x, y, h). Obserwacje można zarejestrować elektronicznie lub przepisać do dziennika pomiarowego w celu dalszej obróbki.

Na rysunku ukazującym przykładowy obszar pomiaru (załącznik 8.1 - szkic połowy) linią przerywaną zaznaczono wytyczony przekrój. Na odcinku A-B biegnie on poza walem ochronnym, a dalej (B C) w dolinie między szczytami wałówę Kółkami zaznaczono miejsca załamania terenu. Zakładamy, że ze względu na brak widoczności odcinki A-B i B-C muszą być mierzone z różnych stanowisk tachimetru, ustawionych tak, aby były z nich widoczne wszystkie mierzone punkty. Instrument ustawiamy pośrodku linii przekroju (odcinka A B) lub w'jego pobliżu i poziomujemy go. Pierwszy odczyt wykonujemy na drążku (łacie) ustawionym w punkcie o znanej wysokości (reper, punkt osnowy pomiarowej), a następnie we wszystkich miejscach załamania niwelety wzdłuż przekroju. W ujęciu tradycyjnym odczytujemy kierunki do wszystkich punktów (a - gdy instrument stoi z boku), kąty zenitalne w pierwszym położeniu koła pionowego (z,) i odległości ukośne (d, SD) albo kierunki, odległości zredukowane (do, HD) i różnice wysokości (h). Dane zapisujemy w dzienniku tachime.tryc7.nym (załącznik 8.2). Gdy tachimetr nie stoi w linii przekroju, dla ułatwienia prac kameralnych między kolejnymi miejscami ustawienia zwierciadła można zmierzyć odległości poziome (dy) domiarówką. Nic trzeba wówczas mierzyć kierunków i odległości na stanowisku tachimetrycznym. W przeciwnym razie odległości d_y liczymy ze wzoru:

dy =-y/^d? ^{+ d}( ~2d_id_Jcosa_1J

gdzie d; i dj są odległościami do punktów¹ i oraz j, a a_y - różnicą kierunków' aj - oą.

Rzędne terenu H, obliczamy ze wzoru:

.    Eli 1 kp hrp ^r hj

gdzie h_rp i h; są różnicami wysokości uzyskanymi z pomiaru tachimetrycznego, odpowiednio, do reperu (H_T) oraz i-tego punktu na przekroju (z uwzględnieniem ewentualnych zmian długości drążka). Wyniki zapisujemy w dzienniku pomiarowym lub, gdy brak miejsca, w osobnym formularzu.

W ramach ćwiczenia na odcinku B-C będziemy odczytywać współrzędne (x, y, h). W tym celu po wybraniu stanowiska instrumentu mierzymy jego odległość od osi przekroju i w tej samej odległości na jego końcu (np. w punkcie B’) ustawiamy drążek ze zwierciadłem. Dla zorientowania lokalnej osi x wzdłuż przekroju celujemy na zwierciadło i zerujemy odczyt koła poziomego. Po wybraniu odpowiedniej opcji wyświetlania wyników celujemy na zwierciadło stawiane w kolejnych punktach pomiarowych (począwszy od końcowego punktu z I stanowiska, np. B) i odczytujemy x_; i h,. Odczyty y, są zbyteczne, ponieważ określają odległość osi x od przekroju, która jest stała.

Odległości między kolejnymi punktami w^fzdluż przekroju (i, j,...) liczymy z różnicy:

dy =Xj-_Xi