IMG78

54

temperatury ciała ouadow. <    owadów jesl niemożliwy Taki termiczny r.!*

odpowiedniego poziomu tempe **. ,_atun|^w. Ruchliwość wielu owadów ,_CM^ * aktywności owadów jest różny    - nowictrza i z tego względu lot niektórych

lemioni tjlze od okrcdonei ® ^ Wędrówki bcgoc/owaiych / jednop. _N kó. odbywa    wiip^fa gleby WigUgo* n.pld. p,,^

drugiego mogą być okre    nredkości wiatru, np rączyce. poproch cctyniak. N_at(v

SSKSffiZ —- • -*•- —-•

^CZa* Bkn^unosaenjc owadów przez prądy powiewne nazywa się ^mochoną. Wy*, kość ńa^k, owady są wznoszone przez wstępujące prądy powietrza, może dochodzić do kilku tysięcy metrów.

3.4.2. Narządy ruchu owadów i ich różnorodne funkcje

3.4.2.1. Narządy ruchu owadów poruszających się na stałym podłożu, w roślinach i w glebie

Narządami ruchu owadów poruszających się w środowisku lądowym są członowane nogi tułowiowe postaci dorosłych, larw owadów o przeobrażeniu niezupełnym, odnóża kroczne larw o przeobrażeniu zupełnym, tułowiowe członowane oraz odwłokowe nicczlo-nowane. Te ostatnie występują u larw motyli i rośliniarek. Narządami ruchu mogą być ponadto przysadki odwłokowe larw mające postać urogomphi lub inną. a także aparat skoczny skoczogonków - Collembola.

Wyróżnia się następujące człony nóg tułowiowych (rys. 3.27): biodro (coxa). które jest połączone z tułowiem, krętarz (trochanter). udo (femur). goleń (tibia). stopa (tarsus). Biodra są mało wydłużone i najczęściej mają kształt stożkowaty, kulisty lub gruszkowaty. Ich położenie w stosunku do siebie i osi ciała jest bardzo zróżnicowane, co wraz z kształtem bioder stanowi dobrą cechę rozpoznawczą wyższych laksonów. Niekiedy biodro jest poprzedzone niewielkim członem, tzw. przedbiodrzem (subcoza).

Krętarz. z reguły najmniejszy spośród wszystkich członów nogi. ma na celu umożli-w,en,c bardziej swobodnych ruchów nogą. U większości błonkoskrzydłych i u ważek krę-tarz skucia się z dwóch członów, u pozostałych owadów jest jednoczłónowy.

Największym i najbardziej masywnym członem nogi jest udo. które wyróżnia się szczególnie wielko-'cią u owadów zdolnych do skakania. Goleń zwykle 'ilnic wydłużona, nierzadko pokryta licznymi kolcami. najsilniej jest rozwinięta u owadów biegających.

Rysunek 3.27

'Jowiowei - widok z boku (z Steinmanna

•er i    ,'^{981) 1} “ biodro (coxa). 2 - krętarz (łrocńan-

oia 61    ®")^Urł' ⁴ ‘ ^{kolano (a}P«* lemons). 5 goleń (b-

duis '» _r ^catcarł ⁷ - stopa (tarsus). 8 - pazurki (un-^wl ^J ~ Poóeszwa (piania)

Ogólny kształt nóg został określony sposobem poruszania mc owadów, zależnym z kolei od środowiska, w którym przebywaj* i trybem żyda. Wyróżnia sic w związku z tym następujące typy nóg: bieżne, skoczne, grzcbne. pływne. chwytne i czepnę (rys. 3.28). Nogi bieżne charakteryzują się wydłużonym kształtem ud i goleni oraz dużą. smukłą stopą. Przystosowane są do szybkiego poruszania się po powierzchni gleby lub roślin. Wy -stępują u wielu chrząszczy i błonkoskrzydłych.

Nogi skoczne cechują się bardzo silnym rozwojem uda i jego mięśni. Pozwala to na pokonywanie skokiem bardzo dalekich, w stosunku do w ielkości ciała owadów, odległości. Nogi skoczne są charakterystyczne dla pasikoników z rzędu prostoskrzydlych - Onhoptera i płeszek - Hallicinae należących do rodziny slonkowatych Nogi skoczne ułatwiają poruszanie się ws'ród gęstej roślinności i unikanie niektórych wrogów.

W nogach grzebnych najsilniej rozwiniętym członem jest z reguły goleń. Jest ona zwykle spłaszczona, szeroka, a jej przedni brzeg pokrywają ząbki i kolce. Udo w tym rypie nogi jest szerokie i krótkie, a stopa mała. niekiedy chowana w specjalnych rowkach znaj-

Rysunek 3.28

Różne typy nóg owadów (ze

grzebna. C - skoczna. D - eh-,- —

1901 oraz

Szwarwncza 1956) A-toeZna B-