IMG

ca. Najogólniej rzecz biorąc, wody na północy są czystsze niż w strefach umiarkowanych i o wiele zdrowsze niż w tropikach. Im bardziej leniwy prąd, tym dłużej utrzymują się szkodliwe dla zdrowia substancje. Najgorzej przedstawia się sprawa rzek i jezior w gęsto zaludnionych rejonach. Ścieki przemysłowe i wielkie miasta zatruwają je czasem do tego stopnia, że giną nawet ryby.

Lecz także z dala od ludzkich osiedli i ich odpadków bywają wody, z których nie powinno się upić ani kropelki. Należą do nich słone bajora i stawy zawierające naturalne substancje trujące. Niestety, takie wody zdarzają się także w okolicach pustynnych i wulkanicznych. Jeziora i bagna, a czasem nawet płynące wody w krajach tropikalnych bardzo często roją się od bakterii, wirusów i innych drobnoustrojów. Autochtoni nabyli z biegiem lat odporności immunologicznej, której brak przybyszom.

Bakterie najłatwiej zniszczyć za pomocą gotowania. Kto chce mieć całkowitą pewność, powinien gotować wodę przez pięć minut. Woda pozbywa się wtedy kwasów węglowych i ma mdły smak. Polepszy go szczypta soli. Wielokrotne przelewanie z naczynia do naczynia na nowo wprowadza kwasy węglowe, przenikające z powietrza.

Bywają różne tabletki i proszki oczyszczające brudną wodę i zastępujące gotowanie, przy którym zazwyczaj trzeba zmitrężyć sporo czasu. Szczególnie poleca się tabletki Halazone. Dwie tabletki starczają na ćwierć litra wody. Do mętnej i bardzo błotnistej wody stosuje się podwójną dawkę. Jeżeli uprzednio rozpuści się w dwóch litrach wody łyżkę stołową chloru, można taką mieszanką oczyścić sto litrów wody. Trzeba jednak odczekać trzydzieści minut, zanim się zacznie pić chlorowaną wodę. Każdą porcję koncentratu, to znaczy każde dwa litry rozpuszczonego chloru, trzeba szczelnie zamknąć i trzymać osobno w chłodnym, ciemnym miejscu. Im cieplej, tym prędzej chlor traci swoje właściwości. Do ekwipunku wszystkich amerykańskich jednostek wojskowych, a nawet pojedynczych żołnierzy w terenie należą tabletki, których głównym składnikiem jest jod. Wystarczą cztery tabletki, żeby całkowicie oczyścić litr wody. Nawet gdy się nic ma tych tabletek, przy oczyszczaniu wody warto pamiętać o pozytywnych właściwościach jodu. W pakiecikach z „pierwszą pomocą” powinno być zawsze trochę jodyny. Traper, który nie miałby przy sobie jodyny i środków opatrunkowych, wykazałby daleko posuniętą lekkomyślność. Kropla jodu oczyszcza ćwierć litra wody, ale trzeba ją dobrze wymieszać i na pól godziny odstawić.

Bywają też filtry, począwszy od najprostszych rur ceramicznych, aż po skomplikowane aparaty, które po upływie pewnego czasu zamieniają najmętniejszą breję w czystą wodę do picia. W sercu Afryki, jak również w głębi Sumatry sami korzystaliśmy z takich ceramicznych rur i nikt nic zgłaszał pretensji. Tyle że filtry ważyły po kilka funtów

Ni ic wolno zapominać o żadnej metodzie, a także o czyszczeniu kubków ■ wszelkich naczyń, które stykają się z płynami.

/ drugiej strony nie należy wyolbrzymiać niebezpieczeństw. Z dala od ■ I kich zbiorowisk, na łonie natury w ogóle niewielu rzeczy trzeba się lę-i Musiałaby to być jakaś diabelska sztuczka, gdybyśmy pijąc świeżą woli /o strumienia połknęli niebezpieczne bakterie. Z całą pewnością powie-i i w wielkim mieście zawiera więcej szkodliwych składników niż woda na odludziu.

Owe bajora i kałuże zawierające trujący arsen, które istnieją wyłącznie " południowych stanach USA, same zdradzają swoje niebezpieczne właści-• osi i. Na brzegach leżą zbielałe kości zwierząt, a dokoła brak zieleni. Przemiły wędrowiec na wszelki wypadek nic bierze wody z miejsc których i i/cgi nie są porośnięte roślinnością.

I m mniej wody mamy do dyspozycji, tym mniej wody powinien zużywać i /.inizm. Najwięcej zużywa na wypacanic, a więc przy wysiłku fizycznym w i /asie upału. W miarę możności należy przebywać w cieniu i unikać ru-. Im. Gdy brak niezbędnej do picia wody, powinno się maszerować nocą, małymi krokami i bez pośpiechu. Kiedy trzeba wykonać jakąś pracę, należy tą wykonywać w zwolnionym tempie. Jeżeli się przewiduje, że określona ilość wmdy musi wystarczyć na pewien czas, trzeba podzielić jej zapas i ra-• mnować. Gdy się odczuwa dojmujące pragnienie, wtedy upijanie z rzadka po jednym łyku wymaga hartu ducha. Od siły woli zależy więc, czy się uda przeżyć. Kamyk lub guzik trzymany w ustach i obracany językiem zmniej-■.I cokolwiek uczucie pragnienia*'

Wraz z wydzielanym przez skórę potem ciało traci odpowiednią ilość soli, której nic ma czym uzupełnić. Ćwierć łyżeczki soli rozpuszczonej w kubku wody powinno wyrównać ubytek. Podczas gdy wszystkich spragnionych przestrzega się usilnie przed piciem morskiej wody, słodka woda powinna i musi być przyprawiona, gdy organizm za wiele wypocił. Mieszanka z 2/5 ody morskiej i 3/5 słodkiej jest znośna w smaku i względnie strawna. Wielu rozbitków przeżyłoby tragiczne okoliczności, gdyby im ktoś powiedział, /r w ten sposób mogą zwiększyć zapas wody o czterdzieści procent. Chciałbym jednak podkreślić, że jest to możliv/e i konieczne jedynie wtedy, gdy równocześnie człowiek bardzo się poci.

Ubiór zmniejsza pocenie się, choć większość ludzi sądzi całkiem odwrotnie, bo na gołym ciele nie czuje się tak wyraźnie potu. Gdy jest sucho i ciepło, pot szybko paruje, podczas gdy ubranie nasiąka wilgocią. Właśnie ta wilgoć wpływa korzystnie na skórę. Gdy paruje mniej płynu, organizm odpowiednio mniej go zużywa. Dlatego też warto zamoczyć ubranie, nim się w ruszy z okolic, gdzie jest woda, by przebyć strefę pragnienia. Wyruszają-. ym otwartą łodzią na morze poleca się, żeby od czasu do czasu zanurzali

S/iuka 33