IMGP0178

NAHOOiNNY KfiMU 2

się w rórny sposób. Najogólniej rzecz biorąc, należą do nich herby, w których nazwa pewnych elementów — najczyściej figury głów-ncj — tworzy gry słów lub współbrzmi z imieniem właściciela godła. W przypadku najprostszym nazwa głównej figury i imię właściciela pozostają w bezpośrednim związku: Hugo de la Tour ma w herbie wieży (fr. tour)} Tomasz Le Len — wilka (fr. loupj, Raul Cuvicr balię (fr. cuvier)ⁱ². Istnieje jednak wiele innych przypadków. Związek może być aluzyjny (jak w przypadku rodzin, których nazwisko kojarzy siy z drzwiami, a które mają w herbie kłucze), może dotyczyć jedynie czyści nazwiska (Wilhelm de Capravi)lc umieszcza w swoim herbie tylko kozy (łac. capra), a panowie d'Orgemont trzy kłosy jęczmienia (fr. orge). Może też wynikać z nazwy koloru, a nic figury (w XIV wieku znakomita florencka rodzina dc Rossi nosi herb dc gueules plain, czyli cały czerwony; wł. rosso). Może być wynikiem połączenia kilku figur i stanowić coś na kształt rebusa: hrabiowie Helfenstcin, na przykład, posiadacze rozległych włości w Szwajcarii i Wirtembcrdze, mają w herbie słonia i skały (por. fot. 19), a pochodzący z Werony ród Chiaramontc wzgórze z oświetlającą je gwiazdą (wł. chiaro i monie).

Samo znaczenie gry słów jest niezbyt precyzyjne i 2 czasem ulega zmianie: to, co w XII wieku było grą słów, może przestać nią być w wieku XIV lub XVII. Stąd trudność jednomyślnego określenia herbów, które francuski i niemiecki [redende Wappen) nazywają „mówiącymi", a które angielski, hardziej poetycki łub dokładniejszy, ładnie nazywa canling anns (godła śpiewające). Określenie to, kładące nacisk na muzyczny aspekt związku między nazwiskiem właściciela herbu a nazwą figury, odnajdujemy w terminie łacińskim: anna canlabunda•^M.

³²Aby ie obciążać nadmiernie przypisami artykułu będącegp raczci wprowadzenia:' do tematu niż uczoną, szczegółową rozprawą, celowo nie odsyłam tu czytelnika do wszystkich istniejących repertoriów. Większość z nich została uwzględni: na w przypisach 23 i 29 oraz w: G. |. Iłraułt, Burty Rtazon... (przypis 7} i w główny :h francuskich, angielskich i niemieckich podręcznikach heraldyki.

o Łacin kie określenia pojawiają się jednak dopiero w XVII wteku, podczas gdy francuskie wyrażenie armts parlnntes („herby mówiące"! spotykamy już w wieku XiV. Auto ty angielscy posługują się nieraz terminem /Mtiiting tuws satuta>i aintint ar n,