80644 IMAG0900

96 Rozdział 6. Porozumiewanie się emocjonalne w klasie

Ściśle rzecz biorąc, kara jest każdą nieprzyjemną konsekwencją dzi. W trakcie zwykłej klasowej rozmowy najczęściej występujący model kary to negatywny komentarz po niepoprawnej odpowiedzi ucznia, na przykład stwierdzenie: ile lub okazanie irytacji przez zmarszczenie brwi, powiedzenie nie i wywołanie innej osoby do udzielenia odpowiedzi: Keilh, powiedz mu..

Jako nauczyciel odczuwasz pewnie dwuznaczność karania. Chcesz powiedzieć uczniowi, że jego odpowiedź jest zła, ale wiesz, że prawdopodobnie zranisz jego uczucia. Karanie to specyficzna forma interakcji (Millenson, 1967; i trzeba brać pod uwagę skutki, jakie powoduje ona u obu partnerów, to jest u nauczyciela i ucznia. Czasami kara wywołuje u ucznia natychmiastowy skutek polegający na przerwaniu mówienia lub na szybkiej zmianie odpowiedzi. Z drugiej strony, ponieważ niepożądane zachowanie ucznia konc/y się, tym samym nauczycielska skłonność do stosowania karania ulega wzmóc nieniu. Można stwierdzić, że większość nauczycieli jest niechętnie nastawiona do niewłaściwej odpowiedzi ucznia mają poczucie nieskuteczności działań Postępowanie nauczyciela, które powstrzymuje ucznia (powiedzenie mu. żc niema racji), jest wzmacniane, ponieważ przerywa poprzednie postępowanie ucznia, to jest udzielanie błędnej odpowiedzi. W skrócie: każda twoja reakcja, która zatrzymuje coś, co jest ci niemiłe, ma tendencję do tego, by być powtarzaną. A jednak karanie daje nie tylko krótkoterminowe efekty przedstawione wyżej, ale może wywoływać długotrwałe konsekwencje. Oto przykłady:

1.    Karanie niekoniecznie likwiduje niepożądane zachowanie uczniów. W pewnych okolicznościach wraz z ustaniem kary zachowanie powtórzy się.

2.    Karanie często wywołuje reakcje emocjonalne - niepokój, nienawiść, strach — które mają długotrwałe konsekwencje. Jest duże prawdopodobieństwo, że te reakcje skojarzą się z nauczycielem, klasą i całą sytuacją uczenia się W następstwie uczeń może przejawiać takie zachowania, jak odmowa odpowiadania i obrażanie się, aż po wagarowanie i bezpośrednie przeciwstawianie się nauczycielowi.

3.    Uczeń będzie robił różne rzeczy dla uniknięcia kary w przyszłości. Na przykład jeśli jest ukarany za niewłaściwą odpowiedź na pytanie, to mozc następnie przestać zgłaszać się do odpowiedzi.

Cofnijmy się teraz do tego, co powiedzieliśmy wcześniej. Musisz spowodować, by uczeń dowiedział się, kiedy jego odpowiedź jest błędna. Jednym ze sposobów postępowania — nie stwarzającym tylu problemów, co karanie — jest podejmowanie razem z uczniem starań, by udzielił lepszej dopowiedzi Umiejętności niezbędne do wywołania poprawnej odpowiedzi omówiono dokładnie w rozdz. 5.

Istnieją jednak takie sytuacje, kiedy możesz uczniowi jasno powiedzieć, iż jego odpowiedź jest zła. Można użyć pewnych zabiegów, dzięki którym tonuje się reakcje na ten rodzaj kary.

Po pierwsze, należy zdawać sobie sprawę, że określone słowne wyrażenie dezaprobaty nie zostanie jednakowo odebrane przez każdego ucznia (Krasne:.

1958). Gdy mówisz: Ta odpowiedź jest zła, to takie zdanie jeden uczeń uzna za wyraz umiarkowanej niechęci, a drugi potraktuje jako niezmiernie silną krytykę. Niektórzy nauczyciele uważają w takich sytuacjach za właściwe mówić uczniowi, że odpowiedź nie jest poprawna, ale wyrażają się w taki sposób, by podtrzymać jego zainteresowanie i nie spowodować niechęci do dalszego udziału w lekcji. Aby to osiągnąć, trzeba wyczuwać reakcje uczniów. Nie ma nic lepszego niż patrzenie i słuchanie. Osiągniesz swój cel, uważnie obserwując zachowanie ucznia, który usłyszał, że jego odpowiedź jest niewłaściwa. Na przykład gdy mówisz uczniowi, że jego odpowiedź jest zła, wykazuje on liczne przejawy zachowań świadczących o pobudzeniu emocjonalnym marszczy się i nie podnosi ręki do końca lekcji. Możesz dojść do wniosku, że uczeń ten silnie reaguje na niepowodzenie i coś w związku z tym należałoby zrobić — problem ten jeszcze omówimy.

Po drugie, należy powiedzieć uczniowi, że jego odpowiedź jest niewłaściwa, i dać mu szansę udzielenia innej, którą można by zaakceptować, to znaczy udzielić wzmocnienia. Zatem jeśli uczeń dał niewłaściwą odpowiedź, zachęć go, by spróbował jeszcze raz.

Przykład:

Nauczyciel: James, czy możesz wymienić najważniejsze europejskie porty morskie?

Uczeń:    Paryż.

Nauczyciel; Nie, Paryż nie, spróbuj jeszcze raz.

Uczeń:    Rotterdam, *

Nauczyciel: Tak, Rotterdam, bardzo dobrze.

Modyfikacja tej umiejętności polega na tym, by określić, która część odpowiedzi jest poprawna, i wzmocnić tę część.

Przykład:

Nauczyciel; Czy możesz wymienić przyczyny rewolucji przemysłowej?

Uczeń: Wynalazek nowych maszyn i bunt robotników.

Nauczyciel: Tak, wynalazek nowych maszyn byl jedną z przyczyn rewolucji przemysłowej, ale bunt robotników nie. Czy możesz podać jeszcze inne przyczyny?

W ten sposób prosisz ucznia o ponowne rozważenie tylko niepoprawnego fragmentu, *4

Jak wykazano wcześniej, najlepszy sposób przezwyciężenia problemów związanych z karaniem to całkowite unikanie wyrażania negatywnego stanowiska. Pamiętaj jednak, że wypowiedzi to tylko jeden ze sposobów okazywania przez nauczyciela dezaprobaty wobec ucznia. Surowy wyraz twarzy i odwracanie wzroku od ucznia, gdy odpowiada, są również wyrazami społecznej niechęci. Zasadniczo nauczyciel powinien unikać wszelkich sądów wartościujących, nawet gdy odpowiedź jest niewłaściwa, a zamiast tego szukać razem z uczniami odpowiedzi lepszej, ułatwiać uczniom poprawianie odpowiedzi i skłaniać ich do ponownego rozważenia odpowiedzi częściowo niepoprawnych. Podsumowując; powinieneś starać się pozytywnie reagować na aktywny udział uczniów w lekcji.

Efektywne luwcznnłc