IMG

ubrania w wodzie. Potem można je wyżąć i włożyć. Gdy będą zbyt mokre, słona woda powoli doprowadzi do zapalenia skóry. Jeżeli będą jedynie wilgotne, spełnią swoje zadanie bez uszczerbku dla zdrowia.

Człowiekowi spragnionemu nie wolno się kłaść na rozpalonej pustynnej ziemi. Suchy piasek w'yssic z niego więcej wilgoci, niż mógłby sądzić. Należy wykopać dół, a w razie potrzeby gołymi rękami wygrzebać rów. Im głębiej, tym ziemia jest chłodniejsza. Przez większą część dnia można nawet mieć cień, o ile rów będzie usytuowany w kierunku północno-południowym. Słońce zajrzy do niego tylko około południa.

Człowiek przez całe życie dźwiga ze sobą zbiornik na wodę, to znaczy żołądek. Gdy wyrusza na długą bezwodną trasę, napełnia go ponad miarę. Gdy się już minie nieprzychylną strefę i znów dojdzie do wody, należy ją pić powoli, małymi łykami. Wlewanie w siebie chłodnego czy wręcz lodowatego napoju byłoby czystym szaleństwem. Wielu w ten sposób w ostatniej chwili zmarło, wiaśnie w'tedy, gdy sądzili, że są już uratowani.

W czasie upałów ciepłe napoje gaszą pragnienie o wiele skuteczniej niż chłodne. Jest to jedna z prawd, które stale trzeba przypominać. A przecież żołądek nie może się błyskawicznie przestawiać na różne temperatury. Po zimnym płynie jeszcze gorzej znosi upał. Letni płyn jest łatwiej strawny; zwłaszcza poleca się herbatę bez cukru. Gdy podczas upału dręczy pragnienie, w żadnym wypadku nie wolno pić alkoholu. Pomijając inne szkodliwe konsekwencje, alkohol musi się spalać, co w następstwie pow-oduje dalsze osuszenie spragnionego organizmu.

Jak wiadomo, niewiele rodzajów śmierci wywołuje takie męczarnie jak śmierć z pragnienia. Tym bardziej trzeba się starać jej uniknąć. Znane współczesnej nauce środki zaradcze są ogólnodostępne. W umiarkowanym klimacie w całej Europie, w Ameryce Północnej, a także w północnej Azji, abstrahując od nielicznych wyjątków, nic ma większych bezwodnych terenów. W tropikalnych dżunglach i w krainie wiecznych lodów, w dalekich tundrach, a zwłaszcza w lasach północy wszędzie relatywnie dość łatwo można znaleźć wodę do picia. Kto mimo to cierpi z pragnienia, w gruncie rzeczy sam sobie winien.

Ognisko obozowe we wszelkich okolicznościach

Nikt, komu towarzysz)' ogień, nie jest sam. Jest on najlepszym kompa-m m, jakiego można sobie życzyć na pustkowiu, pomocnikiem w potrzebie i ■ u rnym towarzyszem każdego samotnego wędrowca. Rozprzestrzenia ciep-l.i.i hroni przed dzikimi zwierzętami, odpędza muchy i przyrządza posiłek, lir/ ognia człowiek nie mógłby znośnie żyć na łonie dzikiej, pierwotnej naloty, a i w chacie nie zaznałby uczucia błogości.

Nowoczesne maszynki na benzynę, spirytus czy gaz są w wielu okoli-/ nościach przydatne i łatwiejsze w obsłudze niż podtrzymywanie zwykłego ognia z drewna. Ale czarodziejstwa płomieni, uczucia zadowolenia przy płonącym ognisku nie może zaofiarować żadne sztuczne źródło ciepła. Me-i iłowy przyrząd jest czymś obcym naturze, wymaga paliwa i troskliwej pielęgnacji. Poza tym stanowo dodatkowe obciążenie dla wszystkich, którzy wędrują na własnych nogach, i stwarza zbędne więzy z cywilizacyjnymi nawykami. Kocher nie zdoła rozproszyć zimna, pozw^Tala zbyt blisko podfruwać komarom i nic oświetla obozu.

Wystarczy wyruszyć na otwartą przestrzeń zupełnej pustyni czy też wic-c/nych lodów, a prawdę zawsze znajdzie się tam coś, co się nadaje na opał. Nawet podczas ulewnych deszczów i śnieżnych zawiei nikt nie musi rezygnować z ognia. Trzeba tylko wiedzieć, co w danych warunkach najlepiej się pali i jak rozniecić ogień. Istnieją wielkie różnice pomiędzy wartością opa-iową i czasem spalania się poszczególnych gatunków drewma. Najważniejszy i< m wybór odpowiedniego materiału. Nic nie nadaje się lepiej na rozpałkę iii/ wewnętrzna kora brzozy. Nawet kiedy całymi dniami leje z pochmurne-o nieba, pozostaje sucha i pali się jasnym płomieniem.

l am, gdzie bardzo przydałoby się ognisko, a nie ma brzóz, podobną rolę pi Iniają cienkie, obumarłe gałązki drzew iglastych. Jeżeli kora jest wilgotna lub oblodzona, usuwa się ją. Grubsze gałęzie rozszczepia się nożem lub irużc na wióry. Gdy jest susza, szukać należy garści uschniętych liści, • Inmianych źdźbeł trawmy albo suchego, chrzęszczącego chrustu. Przydatne

35