K �jna DIALEKTY POLSKIE78976

174

§ 53. Zwężenie kontynuautów stpol. SN (= pochylonego a przed spółgłoską nosową)

Pochylone a przed spółgłoską, nosową rozwinęło się tak samo jak w innych pozycjach (zob. § 52) tylko w niektórych gwarach polskich. Utrzymanie się pochylonego o w typie SS mamy w tym samym mniej więcej zasięgu, co w pozycji niezależnej (por. 33x1). Niewiele mniejsze zasięgi niż w pozyc ji niezależnej (por. 33B> ma przejście SN w aN: butan, pan, /San. Pozostałe typy kontynuontów SN zajmują dziś znacznie mniejsze obszary niż w pozycjach niezależnych (por. 33D): przejście aN =& oN utrzymuje się właściwie tylko na terenie Konin — Skierniewice — Włoszczowa — Radomsko oraz wyspowo na terenach sąsiednich. Ityf-tongizację SN spotykamy tylko na Krajnie i n Mazurów wileńskich: X8ó*n, pó»n, mó^m, só'hn (Zag, ToinMaz 49) oraz w jednym punkcie koło Niemodlina (IMAGP 283), typ zaś oN obocznie koło Wejherowa. Możn;i przyjąć, że na tych obszarach spółgłoska nosowa nie zmieniła artykulacji pochylonego «• względnie jego kemtynuantów.

W znacznej jednak części gwar śląskich oraz wielkopolskich i co dziwniejsza gwar kaszubskich i mazowieckich następstwo spółgłoski nosowej spowodowało zwężenie artykulacji S-N do <5N, a nawet jeszcze bardziej do -ttN. W gwarach obu tych obszarów rozwój SN był więc runy od rozwoju pochylonego d w pozycji niezależnej i nie musiał być od niego zależny. Na terenach śląsko-wielkopolsko-kaszubskicli w zasięgu 33D zwężeniu dN mogło sprzyjać występowanie po d nie-zgłoskotiwórczego. wąskootwartego u w dyftongu auN, na co wskazywałaby jego częsta oboczność lub wymiana z ów, a po uproszczeniu tego dyftongu z ó (zob. 33D). W pozostałych gwarach, a zwłaszcza w pasie od Kociewia i Malborskiego po Mazury oraz na wielkopolsko--małopolsko-mazowieckim pograniczu (w zasięgu Włocławek — Siedlce — Biłgoraj — Iłża — Koło) przyczyną zwężenia samogłoski typu baron, pun, kiun była zapewne nie labializacja samogłoski, lecz wyłącznie następstwo spółgłoski nosowej, a mianowicie to, że pod koniec artykulacji a szerokość otwarcia jamy ustnej zaczynała się zwężać w związku z opuszczamem podniebienia miękkiego, które jest ruchem wstępnym do otwarcia jamy nosowej. Zwężenie tu SN w óN czy dalej w uN nie inusi być dowodem, że na tych terenach, gdzie się ono dokonało, każde pochylone a (w pozycji niezależnej) wymieniło się w o. Powodowana względami artykulacyjnymi (udział warg przy artykulacji m, por. Dejr TI 40) wymiana ta mogła się dokonać niezależnie od rozwoju pochylonego d w innych pozycjach.