klimasz2

523

523

522    się odtworzyć nn drodze dedukcji w teorii cyklu Kcogi- fil

n cg o, n W. Ponck (1924) w teorii analizy----* *    * *

“y ^morfoio_gi_Cłn^

-nornulnotfn .

Ki.nerik Ja cyklu caimoi folo*icm<>gn W l»avita w lnt*ri»r«tac)| O. Kngrt*#

•‘tlt

I    — lanlk J*l«i>». * — HKtk wo«on>*<lAw, » — '•yiAwnanl* »|«.1hu wl<kM)rclt rt«k. ł -

.loJrraMil — nukiymilM wy»oliia<l rnlby. I — imiliKji rtr*n*lu wtfcuuk , _ ,_Mrokl« «1n» dolin I i«N»ohr>« ■ ■•fOkoM ilr*ly mrandiowanla, I — mnktlmum rr.fin**. «ar|l nalby, • — ariMety • piiMltiU ii>«i| ilollnnych, # — gi •blaty >»<>ki<tclon*. u — pa-wla dotkonala .loatoaowanU iirlhy do aliuklury <**ł«>*IP»n»J. II - M»kl coiat

II    _ _W|rAHi.inln apadku cnnU)»iycb riak, II — dna dalln kilkakrotni* iiiroa od it<r( meandrowania, II — fanlkanta wi-lywu struktury, I* — CMJba pokrywa (wlatriatljwwa .j

się doliny subsekwentne w ——------------------ .    _w_._rX.    .    .    ...    ,    ........    .

.p.lln o spadku wyrównanym są szerokie dzięki erozji bocznej rzek    Pumach biometrycznych (h). Następnie wartości wpro-

drujących a zbocza coraz łagodniejsze. W tym stadium rozwoju docbodń K* »hi <«<> układu, którego rzędna informuje o wysokości względnej do przecinania się zlx>ezy sąsiednich dolin, n przez to do całkowitego zn \ *Tn^,ul> ° wysokości bozwzględncj, a odcięta o powierzchni względnoj czcnla fragmentów powierzchni pierwotnej. Żywo erozja wsteczna Pjj**.    . _t ..    .

,|„_)c przcniwanle linii działu wodnego I doprowadza do kopiaty.    a J ^lul> l-owiorzclml bc.wigMnoj w kod. I* o r 6 w „ a I o krzy-

Toorin cyklu geograficznego — u u r m ■ i _n o g o I) a v i a u. Przebieg działalności niszczącej rzek i procesów denudacyi od chwili wypiętrzenia Jakiego* obszaru aż do Jego całkowitego xróvv^ zamkni|l Davis w cyklu f 1 u w I a 1 n y ni, czyli normalnym. W biegu tego niszczenia zaznaczają się pewne stadła rozwojoW" a mianowicie stadium: młodociane, dojrzale i zgrzybiałe. Itozwój rzrfkL fluwlalnoj odtwarza w .sporni) następujący:

Działalność niszcząca rzek rozpoczyna się od chwili _Wy . trzon la Jakiego* obszaru przez siły wewnętrzne i uformowania wierzchni pierwotnej, czyli inicjalnej. Na tej przeważnie nlrró* ncj powierzchni rozwija się w klimacie wilgotnym sieć rzeczna, a w*obo|' leniach bezodpływowych powstają jeziora (ryc. 302).

n.<

It/C. S8X

(IM1>

w a t a d i u m młodociany m powierzchnia ta Jest głęboko po-rozcinana przez konsekwentną sieć rzeczną, nawiązującą w swym pn*. biegu do nachylenia powierzchni pierwotnej. Doliny o wąskim dnie l stromych zboczach (wclosy) innją profil podłużny nie wyrównany, pełen prv-gów i załomów, a stromo zbocza :j| niszczono szybko przez obrywy l ow-wiskn. Między wąskimi dolinami rozpościerają się Jeszcze fragmenty powierzchni pierwotnej.    ^ /

Stadium dojrzale cechuje duża fragmcntacjo, silne rozczłonkowanie dolinami rzecznymi. Gęsta sieć dolin ujawnia coraz większe dostosowanie do budowy geologicznej, zwłaszcza odporności fikał. Itozwijiją

obrębie wychodni skał o malej odporności. D°V

_% t a d i u m zgrzybiałym płaskie dna dolin wyścielone na-_mj fi| bardzo szerokie, a między nimi ciągną się niskie nabrzmienia •jo łagodnych stokach (do fi*/#), na których odbywa się najwyżej spłu-₁i_C. Ponad taką falistą prawterównią wznoszą się nieco fj Jedynie t w a r d z i e 1 c c, związane z. wychodniami skał o ha ni/.o odporności, oraz ostańce, zachowane w obszarach wododzlało-najpóżnlej degradowanych. Tworzenie się prnwicrówni stanowi za-irtcnle cyklu fluwinlnego, n następny może się rozpocząć wtedy dopiero, 'loitanłe ona wypiętrzona przez siły wewnętrzne. Następuje _cxxi odmłodzenie rzeźby.

[przeciwko teorii cyklu geograficznego i metodzie dedukcyjnej, na któ-| jię ona opiera, są od dawna wysuwane poważno zarzuty I zastrzeli Według I)avlsa rozwój form nie Jest rezultatem równocześnie dxia-^ych, przeciwstawnych sobie sił wewnętrznych i zewnętrznych, ale for-₉jsą wynikiem jednostronnej działalności sił zewnętrznych przy zupełnej ugości alł wewnętrznych. Najpierw odbywa »lę wypiętrzanie i uformo-ggulf powierzchni inicjalnej, a dopiero potem niszczenie. Zwraca też ina-bśwflgl na wzajemną zależność między różnymi procesami, co doprowa-frtdo wielkich uproszczeń. Za mało uwagi poświęca procesom denuda-jjjayni, " zwłaszcza spłukiwaniu. Oznacza tylko względny wiek form oraz prfby (młodociana, dojrzała, zgrzybiała), n nlo nawiązuje <lo chronologii ploglcznoj.

* Metoda dnvi.*>ow:.ka Jest niewątpliwie metodą efektowną, dającą możJi-j«ść szybkiego poznawania rozwoju rzeźby, nic badania do tego zmierzone* itały się powierzchowne i polegają nie tyle no analizowaniu poszczę iloych form luh nawet elementów form, ile na zastosowaniu che mat ów, wydcdukawanych dla różnych stadiów rozwojowych, do irfby obszaru oglądanego z. dobrego punktu widokowego. Nie leżało to intencjach Daviso, który uważał, źr te schematy są tylko pewnym iroaczcnlcm i że należy Je wzbogacać I uzupełniać. W. Dnvi% konstruu-rw 1809 r. schematy stal się prekursorem tuk modnych dzisiaj mo-

yi.

i'0 k r e * I a n i e stadium rozwoju rzeźby f I u w i a l n c~j A. S t r a li 1 v r a. Uzupełnieniem schematów Dovir.n Jest m In ntwier-ortiic A. Strahlern (1057). żc stadium rozwoju można rozjtoznać na pod-analizy hłpsometrycznej dorzecza. Skonstruowa-ii krzywej hip.-cogruficzncj dorzecza (A) pozwala na określenie Staffa m Jego rozwoju gromorficznego: młodego, dojrzałego luh zgrzybia-® 7 ostnńcowcgo (ryc. 3C3 A).

■fnywą konstruuje się na |X>dstawio pomiarów powierzchni warstwie