ksiazka6

obiektów. Uważają toż, źo umysłowo powiązania zo świniom mooą się zmionlać. Ton poziom rozwoju osiągają dzioci w 2. 3. r ż..

3.    Umysł josl oddzielony I różni się od Świnia fizycznego. Umysłowa ropro zontacja nio Josl tym samym co rzeczywisty przedmiot. Dzioci odróżniają przokonnnla od rzoczywistości Zaczynają cobio uświadamiać, żo obłoki lub zdarzemo są różno od jego umysłowo) reprezentacji. Ma)q świadomość, ż» wyobrażenia, sny. myśli są C2ym$ prywatnym i niedostępnym dla innych Poziom lon osiągają Irzylnlki.

4.    Umysł może przedstawiać przedmioty i zdarzenia ściśle i prawdziwie lub niościślo I nieprawdziwie, Rozłom fon osrąrjają zwykło dzieci, któro ukoóczyły 4 r.ż Dostrzegają, źo r/oczy i zdarzonla mogą być ropruzonlowano w różny sposób, równioż w sposób nieprawdziwy; nx>żna mieć lątszywo przokonanui Ponadto zauważają, źo mogą być różno roprozontocjo togo samego obiektu, przekonania różnych osób mogą różnić się. mimo ź.o dotyczą togo samego obiektu. Fakt len dobrzo obrazują zachowania dzioci w różnym wieku w Toście Nieipod/iowanoj Zmiany (Unotpoctod Tf.ms/or Tost). Dzieciom pre/ontowano inscenizację kukiiśkową, w której jeden z lx>batorów wkładał kulkę do koszyka I scłtodzrt zo sceny. Wówczas pojawiał się drugi lx>łintor. który przokładał kutkę do pudołka i lakżo schodził ze sceny. Następnie posiwiał się znowu pierwszy boluilcr. Rada nomu d/iocku zadawano pytani© dotyczące przokonan bohatera: „On chco w/ii\ć swoją kulkę Gdzie będzie joj szukatT. Młodszo dzieci odpo wiadily, iż bolinter będzie szukał kulki w ptxlolku. bowiem kierowały się rzo czywistością i nie odróżniały rzeczywistości od przokonań bołwitora Natomiast dzied starszo przewidywały Wędno przokonani.i bołmtorn i uważały, źo będzio I szukał kulki w koszyku, a więc zgodnie z jego obrazem rzoczywistośd.

5.    Umysł aktywnie przetwarza i pośredniczy między Interpretacjami rzeczywistości I doświadczanymi emocjami. Dzięki pośredniczącej roli umysłu dokonuje się selekcjo, organizacjo oraz transformacja Informacji z otoczonin. Umysł możo zafałszowywać I wzbogacać obraz rzeczywistości.

»■ •*mi+ml+m**mmA+murn i— ..................

Autoizy badający rozwój d/ict ięcych Iconi umysłu prezentują dwa stanowisku pozwalające wyjaśnić zdolność rozumienia przez dziecko nicobsei wowalnych Sianów umysłu: (I) koncejKja po/nawc/a A. M l.cslicgo (1994) i (2) koiuc|x*ja kon-wcrsacyjita I’, dc Villiersa (Villicrs de i in., 1996).

'/.daniem I.cslicgo (1994) |xxlstawę dziecięcej wiedzy o umyśle w lomiic reprezentacji stanowi mechanizm ToMM (Theoiy of SI ind Mcchunism). Mechanizm ten ma charakter wrodzony i służy przetwarzaniu informacji. Kienije uwagę podmiotu i umożliwia intuicyjny wgląd w stany umysłu. Jego upośledzenie |>owoduje osłabić nic zdolności do przyswojenia teorii umysłu. Jednym z przejawów działania l oMM jest zdolność do udawania, która pojawia się między IX. a 24 miesiącem życia. Udawanie występuje w kilku formach różniących się iclacją między reprezentacją i tym, co jest reprezentowane. Może to być:

I) udawanie substytucyjne kiedy udaje się. że przedmiot jest tym. czym nic jest

(np. banan słuchawka    .....

udawanie właściwości, których przedmiot nic posiada (np. ze siół jest mokry); tj udawanie egzystencjalne wyobrażanie sobie czegoś, czego nic ma.

I • tlić zwraca uwagę, i z. najpierw kształtuje się pierwotna reprezentacja rzeczy ftMoii i związana z. tworzeniem się kategorii i przypisywaniem danemu obiektowi m. li kategorii, do której należy. Reprezentacja la ma charakter trwały, w odróżnię iiiu od reprezentacji udawanej, tzw. wtórnej lub rozkojurzoncj, która ma charakter 11 im /iisowy. W przypadku rozkojarzonej reprezentacji dziecko traktuje chwilowo ■lity przedmiot (np. hanan) zgodnie z cechami tej kategorii, do której należy pr/cd miot, juki ma być zastę|x>wany (np. słuchawka leleloniczna). Ilipolc/a |xi/nawcza #.df.ida. że d/ieci me rozwiązują testów sprawdzających w sposób werbalny |x>sia danie naiwnej teorii umysłu, ponieważ nic rozumieją pytań, nie mają wiedzy u umyśle, a więc nie |x>iratią o tym mówić.

/. kolei hipoteza konwetsncyjna zakłada, ze to rozumienie języka jest kluczem do budowania teorii umysłu. Język skupia uwagę dziecka na rozróżnieniach poję • |rtwych i umożliwia ich tworzenie, l aką przyczynową funkcję języka w budowa tlili lent i i umysłu wykazali IV ile Villicrs i iii. (1996) badając dzieci głuche, z kló-iytli jedne mówiły, a inne posługiwały się językiem migowym. Używanie przez Ic d/Icci czasowników mentalnych korelowało bardziej z rozwiązywaniem Testów I .ds/ywego Przekonaniu niż / wiekiem.

3.5. Sprawności Językowe l komunikacyjne

li progu średniego dzieciństwa dziecko dysponuje zasołwm słownictwa ora* znajomością reguł gramatycznych, które pozwalają mu na sprawne koimimkowanii się w sprawach codziennych.

3.5.1. Slowniclwo

/daniem li. Clark (1995) aż do 6. r.ż. dziecko opanowuje średnio dziennie |x •> 10 słów. Oprócz opanowywania slow wystę|>ujących w ich języku ojczyslyti dzieci tworzą wiele nowych słów. t/w. neologizmów. W hodowaniu ncologi/móv korzystają / zasad gniinntyki języka ojczystego.

Między 3. a 5. r.z. d/ieci wykazują tendencję do tworzeniu neologizmów, wyślę piiiąc w roli „genialnego lingwisty", który dobrze zna reguły gramatyczne (C/ii kowski, 1962). Po tym okresie tendencja do s|»ontaiiicznego tworzenia neologizmów zamka Nadal jednak dzieci przejawiają zdolność do tworzenia nowych słów prze analogię do juz znanych (Chmura. 196-1). Spontaniczne tworzenie neologi/mó* pełni funkcję wypełniania luk, w sytuacji, gdy dziecko nic znajduje w swoim zas« hic słów nazwy na określenie jakiegoś obiektu. Tworzenie nowych słów odbywa s zgodnie / regułą pr<xluklywno<t i (wybierane są łoimy preferowane w danej wspó nocie językowej), przejrzystości semantycznej (szukanie form jasno wyra/ającyi inAr/rnirt i rceulaiYzacji (używanie form regularnych, typowych dla danego jęz