ksiazka 20024

kierunkowy odbiór i wyzwalają różnorodno działaniu dziecka, np. manualne (dziocko włąźo sznurowadło w ksiąźco-buciku), obscrwncyjno-aso-cjacyjno-wykonawczo (np. mały odbiorca szuka określonych barw, kształtów, przedmiotów, a więc spostrzega kojarzy nazywa wycina - składa itp ), Aktywność odbiorcy jost tu inspirowana przez twórców książki lub po&rodnlkn, który w procoslo percepcji dziecka staje między nim a komunikatom i domaga się odkrywania i porządkowania znaczcó tokstu (książki), najczęścioj jo modyfikując lub wzbogacając Rzadko jednakże mamy w takim przypadku do czynienia z literaturą piękną, tj podporządkowaną celom estetycznym. Na plan piorwszy wysuwa się w takich książkach funkcja instrumentalno-pragamtyczna, a działania wokół tokstu mają wymiar konkretny.

Kontakt dziecka z tego typu książkami o dominującej funkcji eduka-cyjno-poznawczej lut) odukacyjno ludycznoj ma istotno znaczonio w kształceniu sprawności dziecka, związanych z jego dojrzałością przedszkolną, a potom szkolną Ważna jest bowiem aktywizacja pracy dziecka, któremu - w zalożności od wieku i coch osobniczych - podsuwa się do rozwiązania różnorodno zadania, angażująco jo czynnie i kształtujące samorozwój

W książkach dla dzieci starszych, czytających już. samodzielnie, rolę inspirującą do aktywnych działaó odbiorczych spełniają często przedmowy. skierowano bezpośrednio do czytoinika 1 wskazujące mu kierunki odbioru. Już Stanisław Jachowicz dostrzegnł konieczność twórczych działaó dziecka wokół tokstu, kiedy - kierując przedmowę do rodziców -pisał o możliwościach wykorzystania swoich bajek dla aktywnych postaw dziecka:

Joźoll już modo nioco starszo dz.ioci, nioch to bajki przora-biają na prozę. Nioch w coraz inny sposób, oddalając się od oryginału, piszą niby coś podobnogo Nioch następnie do innogo calu moralnego układ skierują będzio to pierwszy początek rozwinięcia myśli; coraz daloj posuwając się o własnoj siło, napiszą coś nowego*

1 o samo intencjo przyświecają tez współczośnio wielu wydawcom, którzy w przedmowach do czytelnika starają się nawiązać z dzieckiem kontakt poprzez bozpośrednio do niego zwroty, pobudzają do myślenia, fantazjowania i rofloksji oraz zachęcają do czynnego odbioru, podsu

⁰ S Jachowicz. Wotyp do zbioru Powiastki i bajki Warszawa 184? (w ] J Kumo-wska-lownrtska Utomtura ,op cit. » ?34

wając pomysły różnych działaó wokół lokalu (-ów) Dotyczy lo nie tylko koląźok dydaktycznych, nastawionych na funkcjo pragmatyczne. olo toż utworów lokujących się w autotelicznym modelu literatury dziecięcej Przykładom możo tu być przystępna przedmowa do zbioru poezji Rataj-r/oka. w której wyrożnio rysują się dwie intencjo, tj. objo&nionio /umysłu poetyckiego oraz inspiracja do odbioru aktywnego, zo wskazaniom kiorunku działaó dziecka:

Do czytolnlke

.Zima w oknio" to zbiorek lirycznych wierszy, w których mowa nie tylko o zimie Dlnczogo więc teki tytuł? Zustanówcie się nad tym. W książoczco znajdziocio odpowiedzi. Ale można by było znnlożć inny tytuł. Jaki? Zaproponujcie sami. Ilustracjo namalował dla Was artysta malarz, pan profesor t.oon Michalski Chciał Wam fx)kazać. jak on widzi piękno przyrody - pól, lasów Ciekawi jo sto firny, czy się Wam podobają ilustracjo A możo sami wykonaao rysunek na tomat jodnogo z wierszy? Za najlepiej wymyślone tytuły i za najlopszo ilustracjo przyślemy nagrody.Czekamy'

Nie bez znaczenia jest tu porspoktywa nagród za najlopszo praco, co stanowi dla dzieci wymłorną motywację i mobilizuje do wysiłku

Obszarem, na którym bardzo wyraźnio rysuje się aktywizująca funkcja literatury w joj prymainym, tj. intencjonalnym kształcie, jest poezja dla najmłodszych, a zwłaszcza wszolkiego typu toksty do gier i zabaw⁸ oraz to. któro są inspirowano dziecięcym folklorem (np. wyliczanki, zgudywan-Ki itp ) Ich pakJialnoić i ludycznofcć decydują o odbiorze aktywnym, który jest wpisany w samą strukturę i funkcję takich tekstów, toworzyszących dziecku w okroślonogo tyjxr zabawach lub jo inicjujących, np.:

Woźmy się za ręco Chłopcy i dziewczynki,

Zatańczymy razom Dokoła choinki

i r

^, J Ratajczak: Zimo w oknio. Warszawa 1007, wstęp wydowniczy ⁿ Zjawisko to omówił w cytowanych wczofcmaj pracach J CicMkowakl. za* teksty zgromadził w antologiach poozji d/Kicłęcoj R Waksmund ^,J F Szolbuig-Znrombino: Wo/my się zo ręco (w;) Poozjn Ola diioci Antokąin tonu i łomotów, oprać R Waksmund Wrocław 1007. » 171

57