lastscan144

pa oprocentowania kredytów oferowanych na krajowym międzybankowym rynku

pieniężnym (analogiczni! stopą dla rynku londyńskiego jr.t I IH( >K czy EURIBOK

dla Unii Europejskiej)¹.

Istotne znaczenie ma także przebieg krzywej terminowej struktury stóp proccnto wych. określanej jako krzywa dochodowości {yield cur\’e). Krzywa ta jest grafie/ nym przedstawieniem związku między wysokością stawek procentowych a różnymi przedziałami czasowymi, przy założeniu, że pozostałe czynniki są takie same. Krzywa terminowej struktury stóp procentowych może mieć przebieg:

-    normalny, określany także jako rosnący, tzn. stawki oprocentowania dla kredytów i depozytów długoterminowych są wyższe niż dla krótkoterminowych; poziomy lub płaski, gdy stawki oprocentowania dla kredytów i depozytów długoterminowych są takie same;

-    inwersyjny (odwrotny), tzn. stawki oprocentowania dla kredytów i depozytów krótkoterminowych są wyższe niż dla długoterminowych.

Najczęściej krzywa dochodowości ma przebieg normalny. Przebieg poziomy lub inwersyjny zdarza się stosunkowo rzadko, jedynie w wyjątkowych sytuacjach, np. przy zmianie polityki pieniężnej banku centralnego na bardziej restrykcyjną lub w najwyższym punkcie cyklu koniunkturalnego.

Ryzyko stopy procentowej może dotyczyć w banku pozycji bilansowych bądź po- ¹ zabilansowycłr. Wśród nich można wyróżnić pozycje niewrażliwe na wahania rynkowych stóp procentowych (np. gotówka w kasie, nieoprocentowana rezerwa na rachunku w banku centralnym) i wrażliwe na fluktuacje tych stóp (np. kredy-1 ty dla podmiotów' gospodarczych, depozyty na rachunkach terminowych). Pozycje ; wrażliwe na zmiany stóp procentowych - z punktu widzenia ich reakcji na nie ] można zaklasyfikować do dwóch grup:

1)    pozycje nic reagujące na zmiany rynkowej stopy procentowej w danym okresie, zc ¹ względu na zawarte na ten okres umowy, określające wysokość stawek oprocento-1 wania, czyli inaczej - pozycje o stałej stopie procentowej w danym okresie:

2)    pozycje reagujące na zmiany rynkowej stopy procentowej, czyli pozycje o zmiennej stopie procentowej w danym okresie.

Dla instrumentów o stałej stopie procentowej terminy przeszacowania są tożsame z terminami płatności, natomiast dla instrumentów o zmiennej stopie procentowej termin przeszacowania jest jednoznaczny z najbliższym prawdopodobnym terminem

WIBID to średnia oferowana stopa procentowa na krajowym międzybankowym rynku pieniężnym, po jakiej banki są gotowe przyjmować depozyty . Dodatkowo występuje także stawka POLONIA (Pohsh (hrmighi lndex A\erage), odpowiednik stopy KONIA w strefie euro. Została wprowadzona w styczniu 2005 r. Jest średnią ważoną stopą procentową faktycznie zawartych transakcji O/N pr/cz banki uczcst ników fixmgu. Kalkulacją stawki i jej publikowaniem zajmuje się NBP. Więcej szczegółów na ten lennu na strunach internetowych: www.acipolska.pl oraz www.nbp.pl.

•' Dla uproszczenia pomijanych w dalszych rozważaniach.

zmiany ich opruccntowiMtl* MozutMiy |M*zyv|l /nUi^yllkowunych do |*>s/czcgól nych grup s.| u/ulc/nliHic i | u *ii. • pt/y|flyi'h du mmli/y. Przy krótkich okresach (np. micsięi /nych) więl ./••■:* |»»*/ycjł nm/r /ostać potraktowana jako po /,ycjc o stałej stopie pon/e ulowej, mlw rolnie gdy do analizy przyjmuje się długie okresy. Z punktu wid/emu /ni/.|d/nmu ly/ykinn stopy procentowej nie ma różnicy np. między kredytem V miesięcznym o stałej stopie procentowej a kredytem rocz nym o możliwości zmiany oproccntowtuiia co 3 miesiące.

5.2.

Przyczyny zagrożenia ryzykiem stopy procentowej

I Przyczyną zagrożenia ryzykiem stopy procentowej jest nierów nomierna elastyczność*

I dopasowywania się do zmian rynkowej stopy procentowej po stronie aktywów i pa I sywów. Największe niebezpieczeństwo, choć równocześnie i szansę, stanowią dla banku pozycje o stałej stopie procentowej, ze względu na wynikającą z umowy nieelastyc/nosc dopasowywania się stóp procentowych po stronie aktywów i pasy-[ wów. Efektem tego może być zmniejszenie się różnicy między odsetkami otrzyma |_ nymi a płaconymi przez bank. co wystąpi wówczas, gdy:

■    przy rosnącym poziomie rynkowych stóp procentowych wzrastają odsetki |»" stronie pasywów i równocześnie na skutek zawartych wcześniej umów nie mu możliwości podniesienia stopy procentowej po stronic aktywów''.

■    przy spadającym poziomie rynkowych stóp procentowych odsetki otrzymane po stronie aktywów spadają, a nie ma możliwości obniżenia odsetek płaconych pt/ez bank po stronic pasywów.

Niedopasowanie terminów przeszacowania aktywów, pasywów i pozycji poz.alu lansowych może wystąpić np. wtedy, gdy bank finansuje długoterminowe kredyty o stałym oprocentowaniu depozytami o krótszych terminach wymagalności. Mank narażony jest na spadek przyszłych dochodów, jeśli stopy procentowe wzrosną. Ryzyko wystąpi także w' sytuacji, gdy długoterminowe aktywa o zmiennym oprocfn towaniu są finansowane średnioterminowymi depozytami o stałym oprocentowaniu, a jednocześnie stopy procentowe spadną.

Niektóre umowy z klientami zawierają dodatkowo opcje dla klienta, np. opija dająca prawo do wcześniejszej spłaty kredytu przez kredytobiorcę, opcja polegająca na możliwości wcześniejszego wycofania depozytu bez kary. Opcje klienta są na ¹

295

1

Sytuacja taka wystąpiła np. w USA na początku lat 80.. kiedy w ciągu krótkiego odstępu czasu krótkookresowa stopa procentowa wzrosła o 15%. Banki, które udzieliły długoterminowych kredytów o stałej stopie procentowej o wysokości ok. 4.5%, musiały się w niektórych wypadkach refinansować /.a pomocą środków o oprocentowaniu o 15% wyższym.