lektury j polski5

Kazimierz Przerwa-Tetmajer

jłymn do Nirwany

wymaga wielkich wyrzeczeń, bo artysta to człowiek delikatny, o kruchej konstrukcji psychicznej (my,

, do jesiennych tak podobni liści), który musi zmagać się z żydem codziennym (my, którym często na chleb , braknie suchy). Społeczeństwo końca wieku ceni jedynie wartośd materialne, a tych artyści nie dostar-. czają.

Sztuka w liryku Tetmajera jest ideałem, dla którego warto i trzeba się poświęcić. Artyśd — dzięki swoim wytworom — mogą patrzeć na tłum z głową podniesioną, a godności, którą dają im dzida, nie zamienią nawet na władzę (laurów za złotą nie damy koronę). To sztuka nadaje sens żyda jej twórcom, a oni nie zabiegają o swoje istnienie, wręcz nim gardzą, lekceważą je (życie nasze splunięcia niewarte,

. życie nasze nic niewarte).

Problematyka

Tematem dzida jest pochwała sztuki, artystów, a także ich miejsce w życiu człowieka końca wieku XIX. ■ęzyk, styl, środki artystyczne

Wiersz Tetmajera ma układ stroficzny, składa się z czterech zwrotek, a każda z nich ma sześć wersów (sekstyna) z refrenowym zwrotem ewm larte! Pięć pierwszych wersów każdej strofy liczy po jedenaśde sylab, a szósty wers — pięć. Tekst ma budowę klamrową, tzn. te same słowa otwierają go i zamykają. Rymy o układzie ababcc są regularne i dość dokładne (z wyjątkiem włożone-koronę). Bogactwo środków stylistycznych jest wyraźne, dominują porównania (zginąć, to zginąć jak pies; my, do jesiennych tak podobni liści; z głodu skonać [...] jak orły z skrzydły złamanemi), metafory (nędza porywa za gardło i dusi, sława nam słońcem; laurów za złotą nie damy koronę). Liczne są kolokwializmy (nędza porywa za gardło i dusi; życie nasze splunięcia niewarte, pasie brzuchy; skonać pod progiem). Wyrazy i zwroty charakterystyczne dla stylu potocznego sąsiadują z patosem i szykiem przestawnym (my, do jesiennych tak podobni liści; W piersiach naszych płoną/ognie przez Boga samego włożone).

Konteksty i nawiązania

Wiersz „Ewiva Tarte!” jest artystyczną realizacją łacińskich maksym. Pierwsza z nich ars longa, vita brevis („sztuka długotrwała, a żyde [człowieka] krótkie”) bliska jest estetyce Artura Schopenhauera, według którego sztuka — jako forma działalności ludzkiej — przekracza granice pojedynczej egzystencji. Druga maksyma to non omnis moriar (nie wszystek umrę) — przywołuje myśl Horacego. Motyw⁷ filistrów, zakłamanych mieszczan występuje w dramade „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej. Manifestem programowym wyrażającym młodopolskie rozumienie sztuki jest „Confiteor” Stanisława Przybyszewskiego. Podobna tematyka poruszana jest w wierszach „Do losu” Juliana Tuwima, „Kto jest poetą” Stanisława Różewicza czy „Traktat poetycki” Czesława Miłosza, można ją znaleźć także w niektórych scenach „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego (np. Ordo jako poeta — wybraniec Boga).

W

Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Hymn do Nirwany

Biogram autora — patrz s. 302.

Geneza utworu

Utwór pochodzi z tomu „Poezje. Seria II” z roku 1894.

Znaczenie utworu

Wiersz jest charakterystyczną dla Młodej Polski manifestacją postaw dekadenckich.

Gatunek literacki: hymn (stylizowany na litanię).

303