logika5

H. P. Grice niać podczas jej trwania i tak dalej. Wszystkie te kwestie; wydają mi się niezwykle trudne; zamierzam wrócić dc nich w innym miejscu.

Na koniec, kategoria Sposobu, którą pojmuję jako odnoszącą się — w odróżnieniu od poprzednich kategorii — nie do tego, co się mówi, lecz raczej do tego, jak .się to mówi, obejmuje super-maksymę: „Wyrażaj się przejrzyście” oraz rozmaite maksymy, takie jak:

(1)    „Unikaj niejasnych sformułowań”,.

(2)    „Unikaj wieloznaczności”,

<3) „Bądź zwięzły (unikaj zbędnej rozwlekłości wypowiedzi)”,

(4) „Mów w sposób uporządkowany”.

Listę tych maksym można rozszerzyć.

Jest rzeczą niewątpliwą, że przestrzeganie niektórych z tych maksym jest sprawą mniej istotną niż przestrzeganie pewnych innych; ktoś, kto wyraża się niepotrzebnie 'rozwlekle, spotka się na ogół z mniej nieprzychylną redakcją niż ten, kto wypowiada się niezgodnie z własnym przekonaniem. W istocie może się wydawać, że doniosłość przynajmniej pierwszej maksymy Jakości jest tak szczególna, iż nie mieści się ona w konstruowanym przeze mnie .schemacie: pozostałe maksymy mają zastosowanie tylko przy założeniu, że spełniona jest ta właśnie maksyma Jakości. Jest to zapewne prawdą, lecz gdy chodzi o generowanie implikacji maksyma ta odgrywa, jak się wydaje, rolę dość podobną jak pozostałe; będzie więc wygodnie traktować ją, przynajmniej na razie, jako p,o prostu jedną z pozycji na liście maksym.    >.

Istnieją oczywiście rozmaite inne rodzaje maksym — -o charakterze estetycznym, społecznym czy moralnym — takie jak „Bądź uprzejmy”, również obowiązujące uczestników normalnej konwersacji i także generujące niekonwencjonalne implikacje. Sądzę jednak, że maksymy konwersacji i związane z nimi implikowania łączy szczególnie

Logika a konwersacja

silna więź z celami, którym mowa (a więc i wymiana słów) ma służyć i które są jej najważniejszym zastosowaniem. Sformułowałem moje maksymy w taki sposób, jak gdyby celem tym była maksymalnie efektywna wymiana, informacji; jest to niewątpliwie określenie zbyt wąskie i należałoby uogólnić ten schemat tak, by uwzględnić również takie cele, jak wpływanie na działania innych ludzi czy też kierowanie tymi działaniami.

Ponieważ jednym z moich zamierzeń jest ukazanie mowy jako szczególnego przypadku celowego, racjonalnego zachowania, warto by zwrócić uwagę, że swoiste oczekiwania czy założenia związane przynajmniej z niektórymi z przytoczonych maksym mają swoje odpowiedniki w sferze współdziałań, które nie są wymianami słów. Sformułuję krótko po jednym takim odpowiedniku dla każdej kategorii konwersacyjnej.

4. Ilość. Jeśli pomagasz mi naprawiać samochód,, oczekuję, że twój wkład nie będzie ani mniejszy, ani większy niż trzeba; jeśli na przykład będę w jakiejś chwili, potrzebował czterech śrub, to chciałbym, abyś podał mi cztery, a nie dwie ani sześć.

II.    Jakość. Oczekuję, że twój wkład będzie rzetelny, a nie pozorny. Jeśli pomagasz mi piec ciasto; do którego potrzebny mi cukier, mam nadzieję, że nie podasz mi soli, a gdy będę potrzebował łyżki, nie podasz mi udającej łyżkę gumowej zabawki.

III.    Stosunek. Oczekuję, że wkład partnera będzie odpowiadał aktualnym potrzebom każdego stadium współdziałania:'gdy mieszam składniki ciasta, nie oczekuję, że-poda mi on dobrą książkę ani nawet formę do pieczenia,, choć to ostatnie będzie wkładem ódpowiednim w następnym stadium.

IV.    Sposób. Oczekuję, że wkład partnera będzie dla mnie zrozumiały oraz że. jego czynności będą odpowiednia sprawne.

99