metodykaK4

Rozdział 20

BADANIA KWESTIONARIUSZAMI OSOBOWOŚCI MPI i EPQ-R H.J.EYSENCKA

20.1    Cel badania

Diagnozowanie cech osobowości i umiejętność swobodnego poruszania się w teorii psychopatologii przez psychologa zajmującego się orzecznictwem w zakresie psychologii transportu, będą w najbliższym czasie nabierały większego znaczenia niż pomiar psychomotorycznych wielkości psychologicznych dotyczących sprawności psychicznych kierowcy, instruktora i egzaminatora. Stopniowo będzie ulega! zmianie warsztat pracy psychologa transportu wzbogacany o techniki mierzenia zmiennych osobowościowych. Aktualnie stosowany przez psychologów transportu arsenał środków pomiaru dostarcza już wielu wskaźników o właściwościach osobowości osoby badanej. Jak się wydaje nie są one w pełni wykorzystywane podczas analizy i syntezy wyników. Obecnie większe znaczenie ma dla psychologa „liczba stenów” jako „obiektywny” wskaźnik, niż swobodna wypowiedź badanego podczas wykonywania prób - choćby nawet zawierała całą charakterystykę jego osobowości.

Dość dobry i wszechstronny wgląd w sferę podstawowych zmiennych osobowościowych dają inwentarze osobowości zwane też kwestionariuszami. Mają one jeszcze jedną zaletę: są ekonomiczne czasowo. Aby jednak badanie spełniało swoje zadanie, zastosowanie kwestionariusza musi być właściwe, a jego interpretacja wymaga od psychologa wysokich umiejętności: wiedzy teoretycznej, praktyki w zakresie stosowania technik kwestionariuszowych i dużego doświadczenia zawodowego. Na ogół wiedza zdobyta podczas studiów nie wystarcza.

20.2    Warunki techniczno - psychologiczne

Od ankiety i kwestionariuszy zazwyczaj rozpoczyna się badanie psychologiczne (pomińmy w tym miejscu standardowe postępowanie psychologa celem nawiązania prawidłowego kontaktu). Zastosowanie kwestionariusza na początku badania pozwala osobie badanej zredukować poziom lęku, a psychologowi na postawienie wstępnych hipotez o osobie badanej. Hipotezy te będzie można w toku dalszego postępowania ' diagnostycznego weryfikować-falsyfikować.

Gdy w badaniach psychologicznych stosuje się inwentarze osobowości należy pamiętać, aby ich używać wyłącznie w odniesieniu do osób, co do których nie mamy podstaw żywić wątpliwości, iż:

1.    umieją czytać ze zrozumieniem;

2.    posiadają minimalną zdolność autorefleksji i autooceny.

Stosowanie kwestionariuszy osobowości w innych przypadkach jest

praktycznie bezcelowe, a nawet jest poważnym błędem postępowania diagnostycznego. Ogólny wgląd w powyższe umiejętności ' osoby badanej uzyskuje się obserwując i analizując sposób wypełnienia ankiety, która zazwyczaj jest podawana przed wypełnieniem kwestionariuszy.

W badaniach psychologicznych w odniesieniu do kierowców, instruktorów nauki jazdy i egzaminatorów standardowo stosuje się kwestionariusze autorstwa H. J. Eysencka. W niniejszym opracowaniu zostaną omówione dwa kwestionariusze: MPI i EPQ-R.

Prawa autorskie do stosowania kwestionariuszy skonstruowanych przez H.J. Eysencka na nasz kraj posiada Laboratorium Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Zakup pakietu kwestionariusza -wyłącznie osobiście przez psychologa - jest równoznaczny z udzieleniem zezwolenia na jego stosowanie.

Podstawowym pojęciem teorii osobowości H. J. Eysencka jest „wymiar” zwany też „dymensją” (szczegółowe objaśnienie podstawowych pojęć, konstrukcji teorii i organizacji osobowości H. J. Eysencka znaleźć można w: Włodzimierz Sanocki., Kwestionariusze osobowości, 1976, W-wa PWN). Według H.J. Eysencka wymiarami osobowości są:

1.    inteligencja,

2.    ekstrawersja - introwersja,

3.    stabilność emocjonalna - labilność emocjonalna,

4.    psychotyzm,

5.    wymiary somatyczne.

H.    J. Eysenck skonstruował wiele kwestionariuszy i ich wersji do badania podstawowych wymiarów osobowości. Np. MMQ (Maudsley Medical Questionnaire), MPI (Maudsley Personality Invento>y), EPQ-R (Eysenck Personality Questionnaire - Revise), EPI (Eysenck Personality lnvenlory), JEP1 (Junior Eysenck Personality Inventory).

Poniżej zostaną omówione dwa najczęściej stosowane w orzecznictwie kwestionariusze H. J. Eysencka

20,2.1 MPI (Maudsley Personality lnventory)

Test u- polskiej adaptacji Mieczysława Choynowskiego MPI mierzy dwa podstawowe wymiary osobowości:

I.    Ekstrawersję - introwersję (skala E) - wymiar ten jest' wskaźnikiem poziomu równowagi-nierównowagi między procesami pobudzania i hamowania w CUN; skrajna ekstrawersja demonstruje przewagę procesów’ hamowania nad procesami pobudzania, introwersja odwrotnie. (Uwaga : H.J.Eysenck używa terminów „pobudzanie" i,,hamowanie” za C.S.Hullem. a nie I.Pawłowem). Skala E zawiera 24 itemy. Odpowiedź

i

133