metodykaK4

Rozdział 23

ORZECZNICTWO PSYCHOLOGICZNE W ŚWIETLE PRZEPISÓW

23.1 Zakres badań psychologicznych przeprowadzanych w celu orzeczenia istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem

Dokonywane analizy powstawania i przebiegu wypadków drogowych wskazują na brak wystarczających umiejętności do sprostania trudnej sytuacji drogowej oraz niewystarczający do realizowania bezpiecznych zachowań za kierownicą stan sprawności fizycznych bądź psychicznych. W tej sytuacji konieczne (choć niewystarczające) dla bezpiecznego funkcjonowania w roli kierowcy jest posiadanie przez niego określonych zdolności odpowiedniego typu w zakresie:

•    Czynności poznawczych - umożliwiających trafną ocenę sytuacji drogowej i podjęcie właściwych decyzji;

•    Czynności psychomotorycznych - pozwalających na sprawne wykonywanie podjętych decyzji;

•    Cech osobowości - decydujących (m.in.) o odpowiedzialności w działaniu, umiejętności krytycznej samooceny, stopniu samokontroli emocjonalnej czy umiejętności przewidywania i wartościowania skutków, podejmowanych działań nie tylko dla siebie ale i dla otoczenia.

Wymienione wyżej sprawności i cechy rozwijają się i degradują nierównomiernie w trakcie życia każdej osoby. Ocena tempa rozwoju i degradacji możliwa jest jedynie przez odpowiednio przygotowanego psychologa przy rzetelnym i trafnym wykorzystaniu wiedzy i instrumentarium psychologicznego.

Efektem końcowym badania psychologicznego powinno być dopuszczenie do ruchu drogowego osoby, która posiada wiedzę, umiejętności i wgląd w siebie, które pozwalają jej bezpiecznie dla innych i siebie samej funkcjonować w tym ruchu w roli kierującego pojazdem określonego rodzaju. Osoba taka jest w stanie zaakceptować i sprawnie realizować system wartości, motywujący do bezpiecznych zachowań na drodze, szacunku dla nadrzędnej wartości jaką jest życie ludzkie i partnerstwa wobec innych uczestników ruchu.

23.2 Zróżnicowanie badań psychologicznych w zależności od zadań, które ma pełnić kierowca

Zakres badań psychologicznych jest zależny od zadań, jakie ma pełnić kierowca, bądź przyczyn, dla których kierowca, czy potencjalny kierowca, został na badanie skierowany. Wobec unifikacji metod badań psychologicznych, interpretacja ich wyników w odniesieniu do przewidywanych zadań osoby badanej, wymaga od psychologa dobrej znajomości specyfiki pracy kierowców zawodowo prowadzących różne pojazdy.

To rozeznanie może ułatwić wprowadzenie przez organ właściwy dla spraw transportu (w tym przypadku Ministerstwo Infrastruktury) wymogów niezbędnych do uzyskania tzw. świadectw kwalifikacji. Uzyskanie tego dokumentu wiąże się generalnie ze spełnieniem 2 lub 3 warunków przez osoby w określonym wieku tj.:

• poddaniu się badaniu lekarskiemu;

• poddaniu się badaniu psychologicznemu;

•    ukończeniu odpowiedniego kursu doszkalającego.

Poniżej podano te warunki.

23.2.1 Warunki uzyskiwania świadectwa kwalifikacji przez kierowcę pojazdu, którym wykonywana jest działalność gospodarcza w zakresie przew ozu rzeczy i osób:

1.    Pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu 5 osób łącznie z kierowcą:

-    ukończone 21 lat;

-    orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem;

-    orzeczenie psychologiczne o braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem.

2.    Pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 5 osób łącznie z kierowcą:

-    ukończone 21 lat;

-    zaświadczenie o ukończeniu kursu dokształcającego kierowców przewożących osoby;

- orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem;

- orzeczenie    psychologiczne    o    braku    przeciwwskazań

psychologicznych do kierowania pojazdem.

3.    Pojazdem uprzywilejowanym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu do 5 osób łącznie z kierowcą:

-    ukończone 21 lat;

- orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem;

- orzeczenie    psychologiczne    o    braku    przeciwwskazań

psychologicznych do kierowania pojazdem.

4.    Pojazdem uprzywilejowanym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 5 osób łącznie z kierowcą:

- ukończone 21 lat;