n (16)

22

własnych spostrzeżeń z kilku misyj³⁸, dowieść zdrowego rozsądku i znajomości psychiki ludzkiej, a zarazem przywiązania do polskiej racji stanu.

Pełnione misje dawały niektórym posłom polskim asumpt do spisania bądź swoich wrażeń, bądź pouczeń dla następców. Uczynił tak np. w r. 1594 wojewoda łęczycki Stanisław Miński, posłujący do papieża Klemensa VIII, a w r. 1601 podkomorzy bracławski Ławryn Piaseczyński, po misji do chana Tatarów perekopskich. Zwłaszcza ten drugi elaborat odznacza się spostrzegawczością i rozsądkiem, a nawet pewnym dowcipem. Oba napisane po polsku, ukazały się w druku dopiero po upływie paruset lat³⁹.

Trudno ustalić⁴⁰, w jakim stopniu do nauki polskiej można zaliczyć Jana Ernesta Krośnickiego vel Karnickiego. W stu zwięzłych tezach dysertacji Exercitatio politica de legationibus, przedłożonej Uniwersytetowi w Jenie i tam opublikowanej (1610 r.), nie daje on nic sensacyjnego, ale powołuje się na autorów nie tylko starożytnych, również i tych, których dzieła niedawno dopiero się pojawiły, w tym Warszewskiego. Znajduje nieraz jędrne, trafne sformułowania. Także wśród przykładów, jak na niewielkie rozmiary pracy, stosunkowo dużo przytacza nowszych. Promotorem jego w Jenie był nie prawnik, ale filozof, Wolfgang Heidcr⁴¹.

Podobne do Warszewickiego właściwości wykazuje w ćwierć wieku po nim (1620 r.) dyplomata i poeta hiszpański, piszący w języku ojczystym Juan Antonio de Vera y Zuńiga. Jego dialog El Enbaxador> poświęcony głównie przymiotom idealnego ambasadora, jaki toczą w sielankowej posiadłości wiejskiej dwaj przyjaciele: Ludwik i Juliusz, cieszył się dużym powodzeniem przez cały wiek XVII i był tłumaczony na obce języki⁴². Żywo napisany, odznacza się zarazem wszechstronną erudycją.

żywe przedstawienie, opracowane z darem subtelnej obserwacji psychologicznej. Także wskazówki dotyczące rozmaitości środowiska negocjacyjnego”. Ostatnio wreszcie Tam bo rra szczególnie podkreśla oryginalność Warszewickiego (47, 53, 57), zapożyczenia uważając za tylko marginalne (59 n.).

³⁴ Zob. w związku z tym też jego korespondencja: Warszewicki Ol, passim, np. 178 n. i 224 n.

³⁹    Dyplomaci. Relacje staropolskie, 123 n. i 166 n.

⁴⁰    Ani w drukowanych materiałach Uniwersytetu w Jenie, ani w jego archiwach nie znalazłem wiadomości o Krośnickim poza tylko jego wpisem imatrykulacyjnym z r. 1609 — Die Matrikel der Universitat Jena, I (1548-1652), Jena 1944, 69. Na karcie tytułowej dysertacji Krośnicki nazwany jest „szlachcicem śląskim”, a pracę dedykuje Piastom, książętom na Legnicy i Brzegu, swoim „najłaskawszym panom”. Herbarze polskie wymieniają kilka rodzin Krośnickich i Kamic kich, ani jednak Niesiecki, ani Czarniecki, ani Boniecki nic lokują ich na Śląsku. Za to Polska encyklopedia szlachecka, t. VI, Warszawa 1937, 267, mówi o Kamickich, zwanych też Krośnickimi, herbu Weźcie, którzy osiedli na Śląsku i tam wygaśli (bez dat). Z tej to rodziny musiał pochodzić Jan Ernest.

⁴¹    Nys DAG, 185, bądź nie znając z autopsji pracy Krośnickiego, bądź niedokładnie odczytawszy kartę tytułową (na której o Hciderze jest mowa, ale jako o „Moderantc praesidium... prae-ceptorc meo”), podaje Heidera jako autora monografii, wydanej w Jenie w r. 1610, niewątpliwie więc tej właśnie. Bibliografia prac autorskich Heidera nie zawiera pozycji dotyczącej poselstw — zob. Zcumer 45 n.

⁴²    Dialog ten miał do początku XVIII w. trzy wydania francuskie i dwa włoskie. W Polsce nie zdołałem znaleźć żadnego; korzystałem z niego w Wiedniu. Spis rzeczy i fragmenty tekstu przedrukowuje Hrabar LLTV, 230 n. i Hcatlcy, 152 n. Biografia: Ompteda, II, 540, przede wszystkim jednak Garda Arias (PE i EVZ).

r