Obraz5 1 1

107

Oblicza kultury intelektualnej

mińską pustosząc je grabieżą i pożarami oraz burząc Tak więc ze zrządzenia Boga w przeciągu trzy-wszystkie warownie oprócz Torunia, Chełmna i Ra- dziestu lat od dnia, kiedy bracia otrzymali ziemię dzynia. [...]    chełmińską od Konrada całe Prusy przyjęły wiarę.

8

Ordynacja szkoły łacińskiej w Malborku z końca drugiej połowy XIV wieku, zachowana w rękopisie z XV wieku

Druk: Th. Breiter, Die alte lateinische Schule in Marienburg. Ein Beitrag zur stadtischen Schulge-schichte, Marienburg 1864, s. 10 i n. (tłumaczenie z języka niemieckiego).

Ordynacja w sprawie szkół

Jak postępować powinien rektor Z sukcentorem, zastępcą i uczniami w szkole

I tak na Boże Narodzenie, na zapusty, na św. Wal-purgę¹ i na Zielone Świątki ma każdy syn mieszczański i każdy zamiejscowy [obcy] chłopiec, nie uwolniony od kwartalnych opłat, płacić w rzeczone święta rektorowi szkoły nie więcej jak po 4 denary.

Następnie świeczkowego (Lichtegelth) na uroczystość Oczyszczenia NP Marii² mają synowie mieszczan i inni uczniowie, zobowiązani do składania opłat kwartalnych, rektorowi szkoły dawać nie więcej niż po 1 szelągu³ albo świecę za 1 szeląga.

Następnie syn mieszczański, któremu rodzice gdzie indziej kupują książki bądź to Donata⁴, bądź też Reguły (regel)⁵, bądź Aleksandra⁶, ma sukcento-rowi i zastępcy nauczyciela uiścić opłatę wstępną. I tak od Donata 4 skojce⁷, od Reguł 1 wiardunek^{8 9}, a od Aleksandra 8 skojców.

Następnie opłaty kwartalne zapłacić mają rektorowi szkoły każdego kwartału dzieci mieszczan, które przystępują do wyuczenia się elementarza, każde po 4 szelągi, a które do Donata, po 8 skojców, a które do Reguł, Aleksandra lub do wyższej nauki po 4 skojce.

Ponadto opałowego (.Holtzgelt) każdy syn mieszczański i każdy zamiejscowy uczeń, uiszczający kwartalne opłaty, powinien dać rektorowi szkoły po 6 szelągów na drzewo.

Następnie opłaty zwanej wózkową (Plostergeld?) będą synowie mieszczan wraz z uczniami obcymi płacić rektorowi szkoły nie więcej jak każdy po 8 denarów.

Następnie wiśniowego (Kemgelt) będą chłopcy rektorowi dawali nie więcej niż 4 denary, albo też dostarczą jemu kubek wiśni.

Następnie opłaty za śpiew (Singegelth) zapłacą podczas adwentu sukcentorowi i zastępcy nauczyciela ci chłopcy, którzy się uczą śpiewać hymny 8 denarów, którzy sekwencji, 2 szelągi, a starsi uczniowie 3 szelągi.

Następnie kalefaktorowi (Calefaktori)¹⁰ mają tak synowie mieszczańscy, jak też inni na Boże Narodzenie 8 denary, na zapusty (fastnacht) 1 szeląg, a na Wielkanoc 4 denary.

Oprócz opłat wymienionych w powyższych artykułach rektor szkoły nie powinien od chłopców żądać ani brać żadnych innych pieniędzy. Ponadto biednych chłopców powinien uwolnić od wszystkich rzeczy [opłat]. Tylko kalefaktorowi powinni [oni] dać połowę kwoty za ogrzewanie (heyssegelt).

" Od łac. plostrum, -i = plaustrum, -i - wóz ciężarowy.

¹⁰ Kalefaktor to najczęściej ubogi uczeń, który w zamian za utrzymanie palił w piecach, sprzątał i karał cieleśnie winowajców.

1

   1 V.

2

   2 II.

3

   Szeląg (solidus) to moneta srebrna równa 12 denarom. Denar chełmiński to 0,25 g srebra.

4

   A alias Donatas, gramatyk rzymski, nauczyciel św. Hieronima. Autor bardzo popularnego w średniowieczu podręcznika gramatyki łacińskiej (rzw. Donat).

5

   Zbiory dwuwierszy łacińskich, których treścią były różne prawidła życiowe (Catonis Disticha moraliaj.

6

   Aleksander z Viłla Dei, autor popularnej w średniowieczu wierszowanej gramatyki łacińskiej. Był to podręcznik trudniejszy od tzw. Donata.

7

   1124 grzywny. Na mocy przywileju chełmińskiego z 1233 r. grzywna chełmińska dzieliła się na 60 szelągów po 12 denarów,

8

czyli z 1 grzywny bito 720 denarów. Marca Pruthenicalis lub mar

9

ca Thorunensis lub Culmensis odpowiadała ok. 190 g srebra.

10

^H 1/4 grzywny.