Obraz4 2

Allen Bloom, bardziej krytyczny od Huntingtona, oskarża np. amerykańskie szkolnictwo wyższe o kształtowanie „u-mysłu zamkniętego”. Widzi w tym nic tylko przesadny synkretyzm postmodernizmu, ale zwłaszcza zaniedbanie klasycznej tradycji kulturowej (Umysł zamknięty Poznań 1987, Zysk i Ska). Francja jest mniej skora do globalizmu i integracji światowej, a nawet europejskiej w kulturze. Moda postmodernizmu na świecie wydaje się w ogóle przemijać na rzecz trwalszych tradycji, a w tym różnorodnych narodowych wspólnot kulturowych.

S.P. Huntington popiera wielokulturowość, ale zderzenia cywilizacji oczekuje pod przewodem Ameryki. A przede wszystkim nie chce zrezygnować z tego, co w każdej kulturze jest swoiste i własne. Nie rezygnuje z własnego wielkiego kubka kultury. Jest przekonany, że każdy powinien mieć jakąś ojczyznę. „Tą ojczyzną dla mnie jest oczywiście Ameryka” (cyt. za Adamem Szostkiewiczem „Po pierwsze kultura”, „Tygodnik Powszechny”, Kraków, 12 lipca 1998, nr 28, str. 1-7). Łatwo przyznać się do tak potężnej ojczyzny, która przoduje cywilizacji światowej. Polska ma inne uzasadnienie do sięgania i czerpania z własnych wzorów. Ale ma własne uzasadnienia, wyrzekając się wszelako i ksenofobii w dosłownym sensie i czegoś, co byłoby ksenofobią a rćbours, to jest odrzucaniem i niechęcią do tego, co własne i bliskie.

Takie pojęcie można by było określić neologizmem „ideofobia” lub „ideophobia” (propozycję takiego terminu można zaczerpnąć od „idem” lub „ideo” - to samo lub dlatego). „Ideofobia” jest może mniej groźnym zjawiskiem niż ksenofobia - zwłaszcza dla silnych i dominujących narodów. Polacy nie mają potężnych uzasadnień dla ksenofobii, ale także nie są od niej bynajmniej wolni. W różnych .okresach i w poszczególnych przypadkach poddają się także „ideofobii” (jak Podczaszyc z „Pana Taduesza” lub realny Gombrowicz). W badaniach prowadzonych niedawno przeze mnie wśród młodych Polaków, w analizowanych biografiach i w ankietach spotykałam się nierzadko z „ideofobia”, ale nie mniej też było przypadków ksenofobii. Ksenofobia łączy się często ze stereotypami, jest groźna i pozbawiona realnych uzasadnień (A. Kłoskowska Kultury narodowe, Warszawa 1996, PWN). AJe bywają także stereotypy idcofobii.

Tradycyjne ludy etniczne czerpały swoje wzory z woli losu i decyzji bóstwa. Poprzednio podkreślano rolę zachowania także tradycyjnych wartości w życiu współczesnych narodów. Nie oznacza to, że wszystkie te wartości i tylko one mają trwać w stylu i wzorze nowszych, bardziej oświeconych czasów. Zwłaszcza ksenofobia, ale i idiofobia powinny być poddane miarom sprawiedliwego rozumu, zastosowanego w odniesieniu do dawnych i nowych wzorów kultury.

Antonina Kłoskowska, Warszawa 1998