Obraz3

ochrona w ramach zabezpieczenia społecznego przysługuje w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę, inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Prawo do zabezpieczenia społecznego mają również osoby pozostające bez pracy nie z własnej woli, które nie posiadają innych środków utrzymania. Wskazany przepis, choć odnoszony do pomocy społecznej, budzi kontrowersje na tle idei tej pomocy i jej ustawowej regulacji. Artykuł 67 został umieszczony w podrozdziale zatytułowanym „Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne" i spośród przepisów tej części ustawy zasadniczej najwyraźniej nawiązuje do pomocy społecznej, w Konstytucji nie wymieniono bowiem prawa do pomocy społecznej. Zasadniczo prawo do zabezpieczenia przysługuje obywatelom polskim, jednak ustawa o pomocy społecznej przyznaje określone formy wsparcia także osobom niemającym polskiego obywatelstwa. Wreszcie art. 67 dotyczy jedynie kilku sytuacji, w których udzielana jest pomoc - choroby, inwalidztwa, podeszłego wieku, ocenianych w kategoriach niezdolności do pracy. Katalog powyższych okoliczności uzupełnia bezrobocie. Natomiast poza konstytucyjnym prawem do zabezpieczenia społecznego pozostaje wiele innych sytuacji wymienianych w ustawie o pomocy społecznej. Ponadto omawiany przepis nie wskazuje nawet ogólnie form zabezpieczenia społecznego, nie określa, czy ma być ono realizowane poprzez ubezpieczenia, czy pomoc społeczną.

pomoc społeczna a polityka społeczna

Zgodnie z art. 2 u.p.s. pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Z przepisu tego wynika już kilka cech charakteryzujących omawianą dziedzinę. Ustawodawca, przedstawiając zakres regulacji pomocy społecznej, zastrzega, że jest ona instytucją polityki społecznej państwa. Pod pojęciem polityki społecznej rozumie się najczęściej celowe działania państwa, zmierzające do bezpośredniego zaspokojenia ważnych potrzeb społecznych². Pomoc społeczna jest ujmowana jako metoda osiągania celów polityki społecznej, jest to określona działalność, technika, system służący rozwiązywaniu problemów społecznych. Ustawowe ujęcie pomocy społecznej jako elementu polityki społecznej podkreśla rolę, jaką odgrywa państwo w organizowaniu i świadczeniu tej pomocy, wyraża również odpowiedzialność państwa za losy członków społeczeństwa.

trudne sytuacje i możliwości ich przezwyciężenia

Z art. 2 wynika, że państwo udziela pomocy osobom potrzebującym niejako w ostatniej kolejności. W prawie zabezpieczenia społecznego pomoc społeczna jest ostatnią możliwością przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych. Poprzedzają ją z reguły świadczenia z systemu ubezpieczeń społecznych, jak również zasiłki rodzinne czy pomoc dla bezrobotnych. Obrazowo zasadę tę przedstawia się w literaturze następująco: pomoc społeczna jest nisko umieszczoną siatką zabezpieczenia społecznego, która chroni przed twardym upadkiem na dno, w razie osunięcia się ze szczebli społecznej drabiny i niezatrzymania się na wyższych poziomach ochrony, tj. na poziomie ubezpieczeń spolecz-

- Zob. W Szubert, Studia z polityki społecznej, Warszawa 1973, s. 52.

40