Obraz7

brak współdziałania sąd uznał np. wyrażenie gotowości do objęcia tylko ściśle określonych stanowisk pracy¹¹. Obowiązek współdziałania przedstawia się różnie w zależności od formy pomocy. Niektóre świadczenia charakteryzuje opiekuńczość, inne bez zaangażowania ich adresata nie mają racji bytu. W kontrakcie socjalnym zostaje sprecyzowany w szczególności wymóg współpracy. Niektórym świadczeniom towarzyszą programy indywidualne określające obowiązki świadczeniobiorcy w zamian za przyznaną pomoc. Programami tymi mogą być objęci bezdomni, uchodźcy oraz osoby usamodzielniane.

obowiązek

współdziałania

świadczenio-

biorcy

Nieodpowiednia postawa świadczeniobiorcy może być przyczyną odmowy przyznania pomocy lub jej zaprzestania. Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego postanowień, a także nieuzasadniona odmowa podjęcia pracy przez bezrobotnego lub przerwanie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego, wykonywania prac interwencyjnych, robót publicznych lub prac społecznie użytecznych oraz bezzasadna odmowa przez osobę uzależnioną podjęcia leczenia odwykowego w przeznaczonej do tego placówce mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia. Na tej podstawie można uchylić decyzję

0    przyznaniu pomocy lub wstrzymać wypłatę świadczenia pieniężnego (art. 11 ust. 2 u.p.s.). Należy pamiętać, że obowiązek współdziałania musi być interpretowany z uwzględnieniem zasad i celów pomocy społecznej, z dostosowaniem do konkretnej sytuacji i osoby. Dlatego też z dużą ostrożnością należy oceniać brak efektywnej współpracy z niektórymi świadczeniobiorcami, zwłaszcza osobami uzależnionymi czy niepełnosprawnymi intelektualnie.

system pomocy społecznej

Funkcjonowanie pomocy społecznej można ująć w ramy pewnego systemu. Po pierwsze, system pomocy społecznej charakteryzują zróżnicowane

wartości

1    współistniejące ze sobą świadczenia. Formy pomocy często uzupełniają się, a ich przyznawanie zależy od określonych kryteriów. Po drugie, cechą systemu jest aparat administrujący całą pomocą społeczną, złożony z organów i jednostek organizacyjnych administracji publicznej oraz innych podmiotów publicznych i prywatnych. Po trzecie, omawiany system wyróżniają wyspecjalizowane służby, na czele z zawodową kadrą pracowników socjalnych. Poszczególne elementy są ze sobą powiązane i tworzą całość.

System pomocy społecznej powinien służyć określonym wartościom. Chodzi tu o wartości respektowane w całym społeczeństwie, które są wytycznymi dla ustawodawcy i aparatu administrującego pomocą społeczną. Nadrzędną wartością systemu pomocy jest sprawiedliwość społeczna. Powołuje się na nią art. 2 Konstytucji, w myśl którego Rzeczpospolita Polska jest demo-

ści społecznej. W pomocy społecznej wartość ta powinna oznaczać stworzenie równych szans, przywrócenie samodzielności, a gdy nie jest to możliwe - zapewnienie opieki i godnej egzystencji. W interesie społecznym leży przeciwdziałanie procesom dziedziczenia biedy i powstawania patologii. Sprawiedliwość społeczna nawiązuje do samopomocy i solidarności społecznej. Solidar-

Wyrok NSA z dnia 5 lutego 2010 r„ 1OSK1255/09, LEX nr 594997.