Obraz2

88 |. I)iis/.ykowskii |iik< /yu.i w |>< is|»ililywic pctlago^ic/iH)

zmian życiowych przez zmianę celów jest procesem długotrwałym i trudnym, jednocześnie ważnym z punktu widzenia poczucia spełnienia życiowego, s.t tysfakcji z życia i poczucia szczęścia. Według F. I ludsona, proces ten składa się z czterech faz. Pierwsza faza to okres twórczości, stabilności i energii w której człowiek dąży do realizacji celów. Każda przeszkoda w osiągnięciu celu stanowi wyzwanie, a optymizm, euforia przybliżają go do celu. Faza u kończy się dla człowieka sukcesem, a życie nie podsuwa kolejnego wyzwania Po pewnym czasie może pojawić się jednak zmęczenie, a nawet utrata moty wacji. Faza druga oznacza poczucie braku celu i rozczarowanie. Może się ona zakończyć: zrewidowaniem własnych marzeń i powrotem do fazy pierwsz. i lub zakończeniem danego rozdziału życia i poszukiwaniem nowych celów życiowych. Faza trzecia polega na wycofaniu się z aktywności, skupieniu na strategicznych planach życiowych i kolejnej rewaluacji wartości. Faza ta kończy się w momencie, gdy człowiek wytycza sobie nowy kierunek życia (nowe zadania i sposoby ich realizacji). Ten moment staje się początkiem ostatniej fazy, która oznacza gotowość do rozpoczęcia nowego rozdziału w życiu. W człowieku budzi się poczucie własnej egzystencji, angażowaniu w nowe zadania, niekiedy przewartościowanie z „działania” na „bycie”, p<> przez stawianie sobie nowych celów i wartości. Osiągnięciu tej fazy towa rzyszy poczucie spełnienia, wewnętrznej motywacji i zadowolenia z życia Faza czwarta kończy się wówczas, kiedy człowiek powraca do fazy pierwsze i Cały cykl powtarza się, co zapewnia ciągły rozwój, aż do osiągnięcia poczuc 1.1 spełnienia i satysfakcjonującej jakości życia (zob. Wosiński, 2004, s. 10-12)

W toku dotychczasowych rozważań wielokrotnie podkreślano znac/e nie celów dla kształtowania oceny jakości życia człowieka. Na len związel wskazuje wiele koncepcji, na przykład: D. J. Schneidera, R. Veenhovcn.i. H. I lotarda, M. G. Chekola, R. A. Emmonsa, j. Czapińskiego, A. Kępiński, go i innych (zob. Mądrzycki, 2002, s. 238-242).

Sprowadzając rozważania o celach do grupy nauczycieli, można doda. , że pozwalają one na wyróżnienie jej spośród innych grup zawodowych. Ponadto poprzez ustalenie celów, które stawiają sobie badani, możliwe jest pośrednie wskazanie na wartości, którymi się kierują.

Dla sprecyzowania problemu badawczego istotne wydaje się zwróceni, uwagi na wyznaczniki oceny jakości życia, które mają śi isły związek ze sta wianiem celów (zarówno osobistych, jak i zawodowy, h) Do t/.ynników tych proponuje się zaliczyć: stopień uświadomienia <. lii (/godni. / planem

#y litwym, wizją życia) ora/ poziom /.determinowania w trakcie jego reali m< )l, na przykład pr/ez pokonywanie trudności obiektywnych (śmierć hli <łde| osoby, zła sytuacja materialna) i subiektywnych (praca nad własnymi słabość iami, ograniczeniami); wytyczanie celów realistycznych (możliwych ilu osiągnięcia w wyznaczonym czasie); dążenie do stałego realizowania ce Iow /y< iowych (odporność na porażki i utrzymywanie gotowości do bie/ą 111 aktywności w przypadku osiągania sukcesów); angażowanie się do re •tll/łicji celów krótko- i długofalowych (umiejętność ustalania priorytetów, zaplanowania, rozłożenia realizacji celów w czasie) oraz stawianie córa/ ambitniejszych celów służących samorealizacji i rozwojowi.

Nie bez znaczenia dla oceny życia (poza wszelkimi zewnętrznymi i we wnęlr/nymi czynnikami) pozostaje ocena stopnia realizacji celów, której wysokość można odnieść do prawa efektu sformułowanego przez I I lhorndike’a. W myśl tego prawa utrwalane są skojarzenia bodźca < o akcją, gdy towarzyszy im stan przyjemności, zadowolenia i przeciwnie osłabione zostają związki wywołujące stan przykrości i niezadowolenia i l*i > łącznikową, 1986, s. 363). Zatem w zachowaniu człowieka utrwala się pi .a de wszystkim to, co wywołuje u niego stan zadowolenia. Stan ten wy widują wzmocnienia w postaci np. nagrody bądź kary (ważną rolę odgrywa hi wzmocnienie społeczne) (Włodarski, 1896, s. 102). Można więc przyjąć mIo/i nie, że między realizacją celów przez człowieka a jakością jego życia występuje sprzężenie zwrotne. Oznacza to, że im wyższa jest ocena realiza i |l celów, tym większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia pozytywnej u> cny jakości życia i odwrotnie.

Zagadnienie to jest istotne zwłaszcza na gruncie pedagogicznym i pe di litologicznym, gdyż od realizacji celów zależy: po pierwsze, kondycja psyiblc/nn nauczyciela (trudności w osiągnięciu założonych celów mogą |'ł/v< zynić się np. do wypalenia zawodowego); po drugie, jakość jego pi u y laki wniosek można postawić na podstawie założenia K. Denka, według którego, cele wychowania i kształcenia czerpią swe I mm I / jakości życia.

I*i / y 111111 j • - się Jc Jako pochodną jakości świata, w którym człowiek egzystuje l |til‘ii'u i .ainrgn i /łowicka I >la wyprowadzenia * clów cdtikai ji / jakości żyi ia i zło wli Im potrzebne są stabilni lirybala (I Vnek, l'W>, s. I'S),