Obraz8

czone z prasłowiańszczyzny. W wyrazach zawierających tego typu połączenia polskim grupom trot, tłot odpowiadają takie same grupy w innych językach słowiańskich, np.: poi. słowo, cz. słovo, ros. slovo, s-c-s slovo (wszędzie grupa tłot) ^ ps. *słovo; poi.płód, cz.płod, ros. plod, s-c-s płodb (wszędzie grupa tłot) ^ ps. *p}odb; poi. drozd, cz. drozd, ros. drozd, bułg. drozd (wszędzie grupa trot) ^ ps. *drozdb; poi. krosna, cz. krosna, ukr. krosna, bułg. krosno (wszędzie grupa trot) ^ ps. *krosno.

§ 49. Nieregularne kontynuanty ps. tort, tolt, tert. telt w języku polskim. W niektórych wyrazach polskich w miejscu oczekiwanych połączeń typu trot, tłot, trzet // trzot, tlet występują inne. nietypowe dla języka polskiego. Są to najczęściej formy późne, XV—XVII wieczne, zapożyczone z języka czeskiego (czechizmy) lub z języków ruskich (rutenizmy), np.:

1)    Czech izmy: brama (grupa trat), ale stpol. brona (grupa trot), por. bronić. Brona to pierwotnie opuszczana krata, która broniła wejścia do grodu. Straż (grupa trat), por. stpol. stróża (grupa troi) ale stróż. Władza, władać i Władysław (wszędzie grupa tłai), por. stpol. włodza, włodać, włodarz, Włodzisław (grupa tłot).

2)    Rutenizmy: czereda (pełnogłos ter et), poi. trzoda ( ^će^da ^ poi. czrzeda ^ czrzoda - pisane trzoda przez trz podobnie jak trzeba, wymawiane ćseba, trzos wymawiany ćsos), czereśnia (pełr.ogłos teret), poi. trześnia (grupa trzet), czerep, mereżka, nadwerężyć.

§ 50. Geneza oboczności typu or : ro : ra. el: le itp. Połączenia or, ol. er, eł przed samogłoską stawały się heterosylabiezne (tj. należące do dwóch sąsiednich sylab). W takiej pozycji połączenia te me ulegały metatezie, ponieważ nie tworzyły sylab zamkniętych, stąd: ps. *o-ra~ti = poi o-rać

Grupa or przed samogłoską a rozdzieliła się między dwie otwarte sylaby i dlatego nie ulega zmianie (metatezie, przestawce ), ale:

ps. *ór-dlo ^ poi. ra-dło *ór-tajb śs    ra-taj

*or-łja    ^    ro-la

Grupa or przed spółgłoską tworzy nagłosową sylabę zamkniętą, która ulega metatezie przekształcając się w zależności od intonacji w sylabę otwartą ra- lub ro-. Ten sam rdzeń prasłowiański *or w zależności od intonacji i pozycji (przed samogłoską lub przed spółgłoską) rozwija się rozmaicie tworząc oboczne postaci pokrewnych wyrazów: radio to ⁴to, czym rataj orze rołę\ Podobnie: *mel-ti ^ mleć, ale: *mel’-Q ^

50