Obraz1

W pierwszej fazie wojny, aczkolwiek bez żadnego z nią związku, ok. 11 listopada 1003 r. nie doczekawszy s.ę Brunona, który miał poprowadzić ich misję, giną zamordowani pustelnicy Be-nedykt i Jan oraz ich trzej towarzysze. T ło było rabunkowe, co wydobyto od pochwyconego sprawcy. Rabusie „jeszcze me rozumieli wartości ksiąg, skoro zostawili je w spokoju, szukając tylko pieniędzy” (MPH VI, 414). Prowodyr wyznał przebieg mordu samemu Brunonowi. ten zaś opowiedział to w rozdziale 1.'. niezwykle osobistego i przez to nietypowego dzieła hagiografic/nego, które znamy jako yita quinque Fratrwn (Żywot Pięciu Braci Męczenników, inc. Incipit passio sanctorum Benedicti et Johannis ac sociorum eorundem; Męczeństwo świętych Benedykta i Jana oraz ich towarzyszy).

W naoczność relacji nietrudno uwierzyć. Wynika z niej. że zabójcy mówili po polsku, i że powoływali się na Chrobrego: (...) Jan. syn cierpliwości, który lepiej znał język i w innemu ich obu zwykł byl Opowiadać przychodzącym. (...) zaczął mówić tymi słowy: „Przyjacielu, po co przyszedłeś i czego nowego chcą ci uzbrojeni ludzie?" Oszołomiony zbój. który tera/ żałuje, że dobro uczynił źle czyniąc, odpowiedział: „Pan tej ziemi. Bolesław, przysyła nas abyśmy bez litości uas związali”. Uśmiechając się rzekło święte oblicze: „Nigd> (akn-go rozkazu nie wydał dobry książę (...). C zemu daremnie kłamiesz, mój synu?” Zabójca odrzekł „Ale chcemy was zabić. Oto powod. dla którego przyszliśmy".

Innym czynnikiem autentyzmu, nietypowym dla hagiografii jest dość bogaty wkład autobiograficzny (Michałowska 2000) Obrazowo można by powiedzieć, żc wątki autobiograficzne Brunona w Żywocie Pięciu Braci stanowią pierwszy rozdział jego wlasnei hagiografii, w sensie dosłownym, jako Vi,_a W owych partiach wv czytamy szczerze brzmiące wyznania na temat przyczyn opóźniam , przyjazdu do p.ęc.u brać," Nic była ,o ploehość ani I" o które s.ę oskarżał, ale raczej mimowolna chęć by ro/d/i, r trwał jak najdłużej, gdyż następnym mogło być tylko kSI Owocem zabiegów politycznych, mających wnLJ chętne stanowisko cesarskich elit wobec Polski hvl i ^n,e' Brunona do Cesarza, z pewnością napisany w noJ, °^dważny lesławem. czego nic ukrywa:    rumieniu z Bo-

jcsliby ktoś powiedział, że do tego księcia odnoszę się _z

jazm. prawda to Rzeczywiście kocham go jak duszę mojąT^^' - pr/y-

(...) lecz (...) nic miłuję go wbrew Twojej [Henryku) łaskawości, gdyż ile tylko mogę pragnę życzliwie usposobić go względem Ciebie. Ucz oby bez utraty łaski króla wolno było tak powiedzieć: czy gml/.i się prześladować lud chrześcijański, a żyć w przyjaźni z pogańskim? Co za ugoda Chrystusa z Bclialem? Jakie porównanie światła / ciemnością'’ W jaki sposób mogą zgodzić się diabeł Swarożyc oraz wódź świętych, wasz i nasz Maurycy? ( ) Czyż mc lepiej takiego człowieka mieć wiernym, z. którego pomocą i poradą mógłbyś daninę otrzymać i lud pogański uczynić świętym, najbardziej chrześcijańskim? O. jakże pragnąłbym w księciu Bolesławie o którym mówię, mieć nic wroga, ale wiernego [sprzymierzeńca]! Może odpowiesz l ja chcę. A więc okaz miłosierdzie, zarzuć srogość! Jeśli chcesz mieć w iernego sprzymierzeńca, przestań prześladować! Jeśli chcesz mieć rycerza, trzymaj z Chrobrym, aby cię zadowolił. Strzcz się. królu, jeśli wszystko chcesz czynić przemocą, a nigdy z litością, którą lubi Chrobry, zęby przypadkiem Jezus, który teraz wspiera ciebie, nic rozgniewał się. (Ust Jo bólu Henryko //, s. 256-257)

Ostry ton wskazuje na obawy, że poglądy niemieckich elit na charakter stosunków Rzeszy z krajami słowiańskimi ewoluują niekorzystnie. Bruno upominał się o utrzymanie postanowień zjazdu gnieźnieńskiego, które w zakresie politycznym (wiemy to od Galla Anonima, 1 6) przyniosły Bolesławowi to, co wówczas było dla władcy najważniejsze „własny Kościół”, tj. pełną suwerenność udzielania inwestytury (mianowania biskupów); władzy tej cesarz nic odstąpił książętom Czech, sprawiając, że biskupi czescy podlegali arcybiskupowi Moguncji i królowi niemieckiemu (Labuda 2000, s. 256). Niemieccy kronikarze i panowie nie kryli ubolewań nad tym wyniesieniem polskiego księcia do rangi królewskiej: księcia, który nie płaci cesarzowi trybutu (pamięta o tym nagrobek Chrobrego: „Cesarz ze sławą promienną zdjął z ciebie książęce lenno”). Brunonowi nie udało się zawrócić Henryka na Ottonową drogę partnerskiej współpracy z Bolesławem, którego formalna koronacja mogła nastąpić dopiero po tym. jak niechętny mu niemiecki cesarz umarł (1024). Opiniom takim jak Brunona, przeciwstawić można wypowiedzi zdecydowanie niechętne polskiemu władcy i jego awansowi:

Bolesław (    ) odważy! się po namaszczeniu nałożyć sobie koronę, za

którą to zuchwałość rychło dosięgła go zemsta Boga. W krótkim bowiem czasie doznał smutnego wyroku śmierci Mieszko, tą samą pychą nadęty rozlewa daleko i szeroko smrody bezczelności. (AnnaleS Quedlinburgenses, rok 1025. przel. B. Km bis).

17