Obraz6

5 • 5:an współczesny

Rzeczowniki twardotematowe (z wyjątkiem zakończonych na -k, -g, -ch) mają końcówkę -e (z dawnych tematów na -ó~). Rzeczowniki miękkotematowe oraz twardotematowe na-&, -g, -ch mają końcówkę -u (z dawnych tematów na -u-).

§ 102. Wołacz liczby pojedynczej.

1) Stan wyjściowy

Deklinacja	Końcówka	Przykłady
-o-	-e	vl’c-e, voz-e
-jo-	-u	męż-u
-u-	-u	syn-u, vol-u
-i-	-i	gost-i
-en-	-i	kamen-i

2)    Zmiany na gruncie polskim

Już w okresie przedhistorycznym rzeczowniki dawnych tematów na -i- oraz -en- przeszły do deklinacji dawnych tematów na -jo- (por. § 92.2). W ten sposób język polski odziedziczył dwie końcówki W: -e oraz-u.

Końcówka -e zachowała się w dawnych tematach na-o-, np.: chłopie, lesie, panie. W języku staropolskim miały ją również rzeczowniki o tematach zakończonych na-£, -g, -ch, w których powodowała pierwszą palatalizację (por. § 71), np.: wilcze, Boże, dusze. Końcówkę -e przybrały również dawne tematy na -u- z wyjątkiem synu i domu, np.: miodzie, wole.

Końcówka-u występuje w rzeczownikach miękkotematowych, np.: koniu, mężu, przyjacielu oraz wkracza do dawnych tematów na -ó-zakończonych na spółgłoskę welamą. W związku z tym pierwotne formy typu dusze, wilcze przeszły w duchu, wilku. Dawna końcówka -e zachowała się w formach Boże, człowiecze (obok człowieku) oraz w rzeczownikach o tematach zakończonych na-ec, np.: chłopcze, głupcze, ojcze, starcze. W rzeczownikach tych przyrostek -ec powstał z ps. *-bkb, w którym końcówka W l.p. -e wywołała pierwszą palatalizację, np.: *starbk-e ^ starbc-e ^ poi. starcz-e (w innych przypadkach doszło do trzeciej palatalizacji, np.: M *starbkb ^ *starbch ^ poi. starzec, D *starbk-a ^ *starbc-a ^ poi. starc-a itd.; por. § 73).

3)    Stan współczesny

Rozkład końcówek -e i -u taki sam jak w Ms l.p. (por. § 101).

88