Obraz69

stwarzało warunki uhtwiająct trafny wybór zawodu - poprzez procesy onettacji zawodowej, pracę wytwóccią w szkole, rozwijanie zainteresowań zawodami i siwarrann' w szkole atmosfery szacunku dla pracy ludzkiej.

Rodzin* to najmniejsza komórka życia społecznego. Od tego, jak funkcjo* miK\ wieży nie i> Iko rozwój i wychowanie dzieci, lecz także doba' samopoczucie i szczęście rodziców i dzieci. Tymczasem szkoła współczesna z reguły nie zajmuje sic prz> gotow antem młodzieży do życia rodzinnego, domaga sic natomiast. niekiedy bardzo natarczywie, pomocy ze strony rodziców. A przygotowanie młodzieży do rob przyszłych rodziców staje sic ważnym zadaniem społecznym, tyra ważniejszym, że funkcje opiekuńczo-wychowawcze rodziny stale wzrastają w zw iązku z niepokojami, jakie przeżywa młode pokolenie w zmienny m społeczeństwie. Jednocześnie stale będzie wzrastać uczestnictwo rodziny w kształceniu równoległym, poprzez dostępność w domu środków masowego przekazu, turystykę, hobby i bezpośredni udział rodziców - coraz lepiej wykształconych - w kształceniu dzieci. Obok szkoły , „otwartej” na w łasne środo--wisko. funkcje integracyjne w procesie kształcenia młodych pokoleń zaczyna pełnie rodzina, niczego nie roniąc ze swych stałych funkcji opiekuńczo-wychowawczych.

Pmpiwunis' młodych łudzi do roli rodziców. szkoła ma motnołf wyposażenia ich w pewne minimum wiecł/s ps>\iv>k>gkzno-pc<dagogicznej. W jej programie często znajduje miejsce kurs wiodły v' człowieku - w oclu ukazania głównych stron osobowości ludzkiej oraz sposobów oddziaływania na mc w procesie wychowania rodzinnego. Obok takiego kursu ważną rolę może odegraó cykl przedmroiów artystycznych oraz nauka o społeczeństwie z elementami prawoznawstwa (prawo rolhnnc) i ekonomiki, w ażnymi w codzinnym funkcjonowaniu rodziny (Maciaszkowa. 1977).

Kultura - nauka

Kultura, a w jej obrębie nauka, to trzeci obok dziecka i społeczeństwa układ odniesienia dla programów szkolnych. Łaciński termin kultura oznacza uprawę, dosiadanie czegoś, a w przenośni: doskonalenie, w y kształcenie. Jest niemal tyle definicji kultury, ile piszących o niej autorów. Do najbardziej popularnych definicji należy ta. która traktuje kulturę jako całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, wytworzonego w jej rozwoju historycznym. Jest to wszakże definicja jednostronna, mów i bow iem o kulturze jako o czymś zastanym i golowym, a nie stającym się pod wpływem czyichś działań. Jednakże twierdząc, że takie wartości, jak dramaty Szekspira, nokturny Chopina, wzór E - mc² Einsteina czy odkrycie DNA i RN A są kulturą, nie wypowiadamy w tym twierdzeniu całej prawdy o kulturze. Nie mniej ważną jej częścią jest samo tworzenie nowy ch wartości przez ludzi, a więc samo niejako stawanie się kultury. podobnie jak obcowanie z wartościami, przyswajanie ich sobie przez ludzi. Biorąc pod uwagę te wszystkie czynniki, można określić kulturę jako ogól wy Tworzonych przez ludzi wartości naukowych, ntoralno-społecznych. artystycznych i technicznych oraz procesy uczestniczenia w tych wartościach i tworzenia nowych wartości.

Wszystkie te aspekty kultury znajdują swoje odbicie w treści kształcenia wtedy, gdy siy je wprowadza jako pewien program działaności uczącej się młodzieży. Na program taki składają się czynności związane z:

-    poznawaniem wybranych dóbr kultury,

-    wytwarzaniem przez młodzież różnych wartości,

-    przeżywaniem wartości kulturowych.

Sprawa równowagi różnych wartości w tym programie przedstawia się dość niepokojąco: zazwyczaj program ów jest zdominowany przez wartości typu poznawczo-naukowego, inne zaś kategorie wartości spychane są na margines działalności szkolnej młodzieży. Skutki tego są widoczne. Młodzież pozbawiona możności realizowania zadari społecznych, artystycznych czy technicznych, zapędzana za to do ciągłego uczenia się wiedzy naukowej z podręczników, nabiera niechęci do szkoły, przeżywa swoiste stany awersji szkolnej. Teoria naukowa ma rzeczywiście duże znaczenie jako czynnik kształtujący świadomość człowieka, a zarazem zasilający jego działalność praktyczną, czy może być jednak traktowana we wszelkiej edukacji na zasadzie niemal wyłączności? Czymże jest więc ta teoria i jakie są jej zadania edukacyjne?

Termin nauka ma wiele znaczeń, m.in. w dydaktyce oznacza czynność nauczania łub uczenia się. Wszakże według najbardziej istotnego znaczenia, o które nam tu chodzi, nauka to system uzasadnionych /Myce. twierdzeń i hipotez, będących w ytworem działalności badawczej i stanowiących najw yżej rozwiniętą postać świadomości ludzkiej. Poznanie naukowe ma więc charakter ciągłe zmieniającego się procesu, który zbliża nas do poznania obiektywnej prawdy o rzeczywistości. Obiektywnej, a w ięc opartej na badaniu samych obiektów, samej rzeczywistości, a nie czyichś myśli o nich. Leżące u podstawy procesów badawczych myślenie teoretyczne każdej epoki jest w pewnym sensie wytworem swojej epoki, jej kultury, lecz także rezultatem indywidualnych poglądów wybitnych myślicieli, wybiegających przed własną epokę.

Dość często w danym okresie rozwoju nauki można stw ierdzić rozbieżności w poglądach naukowych na te same kwestie. Tam też. gdzie nie znaleziono uznanego przez ogół uczonych w y jaśnienia naukowego danej kategorii zjaw isk. egzystują równocześnie różne teorie, pozostające w sprzeczności ze sobą. Przykładem mogłyby być teorie powstawania życia na ziemi, teorie antropoge-nezy czy teorie powstawania układu słonecznego.

W tych warunkach zbliżenie treści jakiegoś przedmiotu nauczania do treści danej dyscypliny naukowej staje się sprawą złożoną, w wielu bowiem przypadkach trzeba przy konstruowaniu programu z pewnych danych nauki rezygnow ać. Trudno wszakże dąć prostą odpowiedź na pytanie, z który ch to danych należy rezygnować, a które koniecznie uwzględnić. Trudno zaś głównie wtedy, gdy w grę wchodzą konkurencyjne założenia o kierunku przeciwny m. Np. ?c względów światopoglądowych pominięcie problemów pochodzenia życia czy powstania układu słonecznego byłoby niewskazane, podczas gdy ze względu na hipotetyczny charakter wielu wyjaśniających je teorii test raczej celowe. Potrzebne są zatem pcwne d> rekty w \ dy dakty czne, umożliw tające wyjście / takich kontrowersyjnych sytuacji.