Obraz24

zanie teorii z praktyką i praktyki z teorią. Poza samym opanowaniem - p^y znacznej oszczędności czasu i wysiłku - umiejętności i nawyków (czego nie zapewnia ani przyswajanie, ani odkrywanie), jednocześnie zawdzięcza się tej formie rozszerzenie i utrwalenie wiedzy, potwierdzenie jej prawidłowości, a zarazem wykazanie jej życiowego znaczenia.

Najwyżej jednak trzeba stawiać działanie łączące w sobie stronę orientacyjną ze stroną informacyjną, a jednocześnie apelujące do samodzielności działającego, zmuszające go do formułowania i rozwiązywany problemów praktycznych, do twórczości teoretycznej, jakiej doskonałe próby zaprezentowali polscy badacze, jak Z. Dąbrowski (1975), B. Kiernicki (1964). H. Pochanke (1974) czy S. Słomkiewicz (1971). Dodatkowym efektem tego rodzaju uczenia się już rozwój myślenia technicznego, wyobraźni konstruktorskiej i pomysłowości, wdrożenie do racjonalizacji oraz rozbudzenie twórczych zainteresowań technicznych.

Wspólną wartością wszystkich odmian działania jest ich poważny wpływ wychowawczy na wolę i charakter człowieka, a zarazem na ukształtowanie takich cech, jak rzetelny stosunek do pracy, docenianie pracy ludzkiej i poszanowanie wytworów pracy, okazywanie szacunku ludziom dobrze wykonującym swoją pracę, wysoka ocena wszelkich postaci pracy twórczej. Bez należytego zadbania w domu i w szkole o rozwinięcie tych cech nie może być mowy o należytym przy gotowaniu młodych pokoleń do udziału w życiu społecznym.

Zakończenie

Zawarta w tym rozdziale charakterystyka teorii kształcenia wielostronnego nie może być pełna. Znacznie pełniejszą charakterystykę zawiera praca Bohdana Komorowskiego Kształcenie wielostronne i drogi jego realizacji, wydana w 1974 roku przez Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Przedmiotem tej pracy jest ukazanie różnych aspektów kształcenia wielostronnego - ze szczególnym odniesieniem ich do językoznawstwa, logiki i dydaktyki języka w szkole podstawowej, średniej i wyższej oraz do kształcenia nauczycieli. Część empiryczną pracy stanowią wyniki badań własnych, jak również badań innych autorów. Badania te wykazały, że w pracy nauczycieli różnych szczebli szkoły występuje przewaga przyswajania gotowych wiadomości nad innymi sposobami uczenia się, a nawet zwróciły uwagę na tłumienie (!) prób samodzielnego formułowania nowych myśli przez uczniów, wykazały też „przewagę fonu werbalnych nad przeżyciem estetycznym, wartościowaniem moralnym i ciekawością intelektualną*'.

Jak pisał B. Komorowski w zakończeniu, myślą przewodnią jego publikacji było zwrócenie uwagj na konieczność usprawnienia pracy dydaktyczno-wychowawczej. Wymaga ona jrównonucr-nego wykorzystania różnorodnych sposobów uczenia się. metod nauczania, postaw Zyciowycfe i dydaktycznych, możliwości logicznych i psychologicznych, porozumienia językowego za pomocą różnych kategorii zdać", gdyż „wszystkie te elementy są atrybutami nowoczesnego procesu dydaktyczno-wychowawczego* świetle koncepcji kształcenia ustawicznego” (1968. s. 232).

Problematyką kształcenia wielostronnego zajmują się również inne książki autora tego podręcznika. Wiele przesłanek znaleźć można m. in. w Podstawach wykształcenia ogólnego i w Nauczaniu problemowym we współczesnej szkole. I W szczególności w tej drugiej książce jest mowa o wielostronności w dziedzinie organizacji pracy uczniów na lekcji lub poza nią. Wielostronność tę zapewnia stosowanie wszystkich znanych form pracy uczniów, a więc różnych odmian pracy indy widualno-jednostkowej, pracy grupowej z małymi i większymi grupami oraz pracy frontalno-zbiorowej. Jest też o tym mowa w rozdziale szesnastym.

Uwagi do samodzielnego studiowania

Bardzie) samodzielne studia nad problemami kształcenia wielostronnego należałoby skoncentrować na poszukiwaniu i analizowaniu danych empirycznych, które dostarczaj przykładów zastosowania lej teorii w praktyce pedagogicznej. a zarazem mówią o znaczeniu tej teorii dla praktyki Przykładowo wymienię kilka źródeł do wyboru - w zależności od kierunku zainteresować. Zainteresowani wychowaniem przedszkolnym znajdą wartościowe informacje o wielostronnym napczanro-aaawB się w V i VI rozdziale książki J. Walczyny Kształtowanie postaw spohcDKbmondnydi darci ■* wieku przedszkolnym (1978). Świetne wprowadzenie w praktyczną realizację kształcenia wielostronnego w klasach początkowych zawiera opracowanie J. Galanta w pracy napisanej przez niego i J. Hawlickiego Proces dydaktyczno-wychowawczy w klasach /-///(1978). Tę samą problematykę v klasach wyższych szkoły podstawowej ilustruje na dobrze dobranych przykładach •*“-**!* biologii praca T. Krajewskiego Kształtowanie struktur wiedzy w procesie wielostronnego tcoos oę i nauczania biologii w szkole podstawowej (1975). Wreszcie szczebla licealnego dotyczy pełna pasp relacja z czteroletnich dośw iadczeń własnych D. Nakonecznej Ksyałcemt wieiosaormestymu bjqcc rozwój doświadczeń (1980). Pracą zasługującą na wyróżnienie jest tu książka Władysława P. Zaczyńskiego Uczenie się przez przeżywane. RzeczoieorvwiebstromegckszkiboMmia[ 1990)

Zadania

1. ftxfaj przykłady jednostronnych systemów’dydaktycznych-wraz 1 Na czym polega wielostronność nauczania i uczenia się?

3 Jakie konsekwencje wynikają z teorii kształcenia wielostronnego dla doboru treści kształcenia? 4. Określ znaczenie teorii kształcenia widostroonegodla rozwoju postaw- twórczych afcdriety rzkołnej.

207