Obraz58

Uwagi do samodzielnego studiowania

Literatura dydaktyczna na temat metod kształcenia jest stosunkowo skromna. Szczególnie odczuwa sie brak prac monograficznych, które by zajmowały się całością tej problematyki. Niemniej Czytelnik może znaleźć kilka książek zasługujących na przestudiowanie. Samodzielne studia radziłbym rozpocząć od porównania treści rozdziałów o metodach nauczania w dostępnych podręcznikach dydaktyki. Z lektury o charakterze ogólniejszym zalecam trzy książki: J. Zborowskiego Unowocześnienie metod nauczania (1966) i St. Baścika Uaktywnienie metod nauczania (1966). Pierwsza daje ogólny przegląd problematyki metod, w drugiej czytelnik znajdzie wiele interesujących przykładów stosowania metod w szkole. W trzeciej pt. Sztuka nauczania (1991) K. Kruszewski rozpatruje metody nauczania ze stanowiska nauczyciela.

Spośród prac o metodach podających warto zajrzeć do książek o wykładzie, np. K. Kruszewskiego Wytiad w szkole wyższej (1968), W. Szewczuka Recepcja treści oświatowych (1966) czy W. Okonia (red.) Teoria i praktyka upowszechniania wiedzy (1979). Osoby zainteresowane dyskusją jako cenną metodą kształcenia znajdą wyjątkowo ciekawą i pogłębioną problematykę w książce W. Marciszewskiego Sztuka dyskutowania (1969). Praca ta stanowi dobre przejście do metod probłemowych. Wiążą się z nimi cytowane już wielokrotnie prace J. Kozieleckiego (1969), K. Lecha (1960), Ś. Palki (1977) i Z. Pietrasińskiego (1969). Dodałbym do nich książkę K. Toma-schewsk ego Umerrichtais Aufgabenfolge (1965) oraz książkę E. Putkiewicz i M. Ruszczyńskiej-Sehilłer Gry symuiacyjne w procesie kształcenia (1983). Literatura dydaktyczna na temat metod eksponujących i praktycznych jest stosunkowo uboga. Zalecam tu zaznajomienie się z pozycjami: W. Zaczyńskiego Uczenie się przez przeżywanie (1990). H. Kwiatkowskiej Przeżycie literackie a moralne postawy uczniów (1981) oraz T. Nowackiego Wychowanie przez pracę (1966). 0 całości metod kształcenia i wychowania w klasie 1 mówi praca K. Konarzewskiego pt Problemy i schematy. Pierwszy rok nauki w szkole (1991). a w klasach początkowych książka R. Więckowskiego pt. Pedagogika wczesno szkolna (2 wyd. 1995). Czytelników znających język niemiecki zachęcam do przestudiowania dwu tomów pracy H. Meyera pt. Unterrichtsmethoden (1988.1989).

Zadania

1.    Jakie czynniki bierze się pod uwagę w klasyfikacji metod kształcenia?

2.    Przedstaw zalety i wady klasyfikacji metod nauczania, opracowanej przez Wierzilina.

3.    Na czym polega związek zaproponowanej w podręczniku czteroczłonowej klasyfikacji metod kształcenia z koncepcją kształcenia ustawicznego?

4.    Porównaj trzy metody: wykład, pracę z książką i metodę wykładu oraz odpowiedz na pytanie: jakie różnice wystąpią przy stosowaniu zasady poglądowości w związku z każdą z tych metod?

5.    Wybierz z programu historii tematy lekcji, w których zastosujesz opowiadanie.

6.    Które metody stwarzają najszersze pole dla twórczej pracy dzieci i młodzieży⁴?

My, widzisz. Polacy zawsze robimy projekty nie zgromadziwszy środków, a nawet me pytając, czy tf ogóle nasze środki wystarczą.

PhPl JEnarcypmAT

Rozdział czternasty

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

Naukowa organizacja procesu dydaktycznego

Ruch w sprawie szerokiego wykorzystania techniki w procesach edukacji szkolnej i pozaszkolnej z roku na rok przybiera na sile. Towarzyszą mu nadzieje na zwiększenie efektywności tej edukacji, sprawniejsze udostępnianie wiedzy wychowankom, wzrost efektywności ich działań naukowych, społecznych, kulturalnych i technicznych, lepsze przygotowanie ich do kształcenia przez całe życie. Na tym tle wyrosła nowa dziedzina poszukiwań dydaktycznych zwana w Polsce technologią kształcenia (Januszkiewicz, 1978; Leja, 1978),

0    której była juzmowa w rozdziale dwunastym. Zajmuje sic onapodstaw ami teoretycznymi i zastosowaniem praktycznym środków dydaktv-cziTych _w"procesie kształcenia wichjntegTalnymzwiązkuzcałólcształ-tem czynności nauczycieli i uczniów. Uzupełniając i wzbogacając idziałalność dydaktyczna środki te maia służyć optymalizacji nauczania i uczenia sie Dawne wąskie pojmowanie ich roli przestało wystarczać obecnie w dobie gwałtownego rozwoju informatyki i tych środków masowych, które znalazły szerokie zastosowanie w procesach kształcenia. Rozwój informatyki sprzyja powstawaniu i doskonaleniu coraz bardziej złożonych środków tecłintcż-nych, wprzęgniętych w służbę człowiekowi.. Ich zadaniem jest:

-    pośredniczenie między jednym człowiekiem a drugmfw przekazywaniu przez nich sobie informacji (stąd powstała nazwa ..środki maso\^o~przekazu“ iub „masowej komunikacji”),

-    magazynowanie informacji,

-    przetwarzanie informacji i wykonywanie różnych czynności pomocniczych, np. operacji matematycznych.

Ze względu na to, że na wartość^-iitechnicznionego” procesu kształcenia składa się w przypadku szkoły przede wszystkim wartość samej nrany. nauczyciela i ucznia, a z kolei umiejętne jej zwiększanie przezjiźysje właściwych dla każdej^ytuacjiTłydakiygznej (zadań, treści, wsgunków-T^ziomu

1    wieku uczniów) śro~dków technicznych,^technikę" kształcenia zaczęto rozpatrywać na tle całego systemu oddaątywań szkoły irzeba tednakze stwierdzić, że w tym kierunku ani teoria pedagogiczna, ani praktyka szkolna nie poszły jeszcze zbyt daleko. Jesteśmy raczej w fazie oczekiwania na stworzenie takiego systemu niż jego rzeczywistych narodzin.

275