Obraz4

postaci -o-, -no-, -jo- występowały w 1. os. ł.p. i w 3. os. l.mn. czasu teraźniejszego, natomiast w postaci -e-, -ne-_t -je- w pozostałych osobach.

Przyrostki -o-, -no-, -jo- w zrekonstruowanych formach 1. os. ł.p. i w 3. os. I.mn. są trudne do wyodrębnienia, ponieważ uległy one zmianom fonetycznym. Pierwotną końcówką 1. os. ł.p. było-w, 3. os. l.mn.-ntf. Końcowi te w połączeniu z przyrostkiem tematycznym -o-, -no- -jo-przeszły w -ę i -ętb zgodnie z prawem otwartej sylaby (por. § 22), np.:

1. os. ł.p. *nes-o-m ^ *nes-ę (o + m ^ ę)

*dvig-no-m ^ *dvig-n~Q (no + m ^ nę) *pi-jo-m ^ *pi-j~Q (jo + m ^ yp)

3. os. l.mn. *nes-o-nti ^ *nes-ętb (o + nt ^ p/)

*dvig-no-nti ^ *dvig-n-ętb (no + nt ^ nęt) *pi-jo~nti ^ *pi-j-ętb (jo + nt ^ jęi)

Powyższe zmiany doprowadziły do zatarcia pierwotnego przyrostka tematycznego -o- w formach 1. os. ł.p. i 3. os. l.mn. Przyrostek -no-zachował się w tych formach w postaci -n-, przyrostek -jo- w niektórych czasownikach (o rdzeniu zakończonym na samogłoskę) zachował się w postaci -j-.

Przyrostki tematyczne -e-, -ne-je- występujące w pozostałych osobach czasu teraźniejszego (poza 1. os. ł.p. i 3. os. l.mn.) zachowały się w zasadzie bez zmian, np.:

2. os. ł.p. *nes-e-sb    poi. ńeś-es

*dvig-ne-sb    jvigń-eś

*p i-je -Sb    p ij-es

Jak widać z przytoczonych przykładów, w polskiej formie 2. os. l.p. czasu teraźniejszego końcówka -es zawiera w sobie dawny przyrostek tematyczny czasu teraźniejszego (ńeś-es ^ ps. *nes-e-Śb) lub jego część samogłoskową (poi. jvigń-eś ^ ps.*dvig-ne-śb, poi. pij-eś ^ ps. *pi-je~śb).

Czasowniki prasłowiańskie dzieliły się na pięć koniugacji. Podział ten był uzależniony od przyrostków tematycznych, na które kończył się temat czasu teraźniejszego.

1) Do koniugacji pierwszej należały czasowniki, których temat czasu teraźniejszego kończył się na przyrostek-o-//-e-, np.:

1. os. l.p. *nes~ę    2. os. ł.p. *nes-e-śb

71 K

przyrostek końcówka

2)    Do koniugacji drugiej należały czasowniki, których temat czasu teraźniejszego kończył się na przyrostek -no-//-ne~, np.:

136