Obraz7

wo albo całkowicie zwolnić osobę przebywającą w domu od ponoszenia odpłatności. Wówczas wydatki na utrzymanie osoby, w kwocie odpowiadającej zwolnieniu, ponosi gmina. Nadzór nad rodzinnymi domami pomocy sprawuje w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta) kierownik ośrodka pomocy społecznej. Kontrole domów wykonywane są co najmniej raz na kwartał, oprócz analizy dokumentów w trakcie kontroli nawiązuje się bezpośredni kontakt z podopiecznymi, a w razie potrzeby z ich rodzinami, gradacja usług    Usługi opiekuńcze są również świadczone w ramach pobytu w domu

opiekuńczych pomocy społecznej. Z regulacji prawnej wynika pewna gradacja świadczeń opiekuńczych, odwołująca się do zasady subsydiarności. W pierwszej kolejności opieka powinna być wykonywana przez małżonka i najbliższych krewnych. Jeżeli jest to niemożliwe, wsparcia udzielają organy publiczne w ramach pomocy społecznej. Ważnym aspektem tej formy pomocy jest pozostawienie osoby w jej naturalnym środowisku, z którym czuje się ona związana emocjonalnie. Najpierw wykorzystuje się pomoc środowiskową, poprzez świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania osoby zainteresowanej, w dalszej kolejności wykonuje się usługi w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej dziennego pobytu, rodzinnych domach pomocy, zaś skierowanie do domu pomocy społecznej jest swoistą ostatecznością.

W ciągu ostatnich kilku lat stacjonarne formy opieki uległy licznym przeobrażeniom. Przede wszystkim wprowadzono nowe rodzaje placówek świadczących usługi opiekuńcze, określono odpowiednie standardy, stworzono warunki do konkurencji między placówkami, uregulowano zasady prowadzenia działalności gospodarczej w tej sferze oraz nadano prawne ramy swobodzie prowadzenia placówek świadczących usługi opiekuńcze. Jednakże opieka stacjonarna boryka się nadal z wieloma problemami, wśród których wymienia się przede wszystkim brak jednolitej i jasno sformułowanej strategii jej rozwoju, a także niską jakość usług i nierzetelną kontrolę nad placówkami opiekuńczymi⁴⁴.

mieszkanie    Kolejnym rodzajem świadczeń niepieniężnych jest funkcjonowanie

chronione mieszkań chronionych. Pomoc w tej postaci przysługuje osobom, które ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę potrzebują wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, ale nie wymagają usług świadczonych przez jednostki całodobowej opieki. Pomoc ta skierowana jest przede wszystkim do osób z zaburzeniami psychicznymi, opuszczających rodzinę zastępczą, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zakład dla nieletnich, a także do uchodźców i cudzoziemców korzystających z ochrony uzupełniającej⁴⁵. Pobyt w takim mieszkaniu może zostać zapewniony w ramach programu usamodzielniania, którym objęte są młode osoby opuszczające różne placówki socjalne po osiągnięciu pełnoletności. Osoba usamodzielniana zamieszkująca w mieszkaniu

⁴¹Ł. Jurek, Stacjonarna opieka społeczna. Spojrzenie w przyszłość, Pol. Spoi. 2007, nr 5-6, s. 18-20.

⁴⁵ Zob. szerzej M. Gasińska, Standardy Unii Europejskiej w reformowaniu instytucjonalnej pom ■ społecznej w Polsce (w:) Polityka społeczna imbec reform, red. L. Frąckiewicz, A. Frąckiewicz-Wronka, k-towice 1999, s. 32 i n.

144