Obraz4

MM} titfto i pnRyU

(budżety) samorządu terytorialnego, gospodarczego i zawodowego oraz zasoby pieniężne (budżety) instytucji ubezpieczenia społecznego. W warunkach integracji Polski z Unią Europejską do tego sektora finansów należy zaliczyć budżety funduszy strukturalnych UE Podmiotami dysponującymi tymi zasobami, czyli podmiotami finansów publicznych, są parlament, rząd i jego organy centralne, organy samorządu terytorialnego, gospodarczego, zawodowego Przy podziale finansów Ra publiczne i prywatne pewne kłopoty sprawiają przedsiębiorstwa państwowe i samorządowe. Należałoby przyjąć, że gospodarka finansowa przed saąbiontw użyteczności publicznej, zarządzanych przez administrację państwową lub samorządową, stanowi część finansów publicznych Istnieje jednak pewna grapa przedsiębiorstw, które są spółkami handlowymi Skarbu Państwa Ich istota polegt na tym, że posiadają one zarówno środki finansowe prywatne, jak i majątek i fundusze publiczne Te ostatnie są w formie dotacji państwowych •Jo ich podstawowej działalności. Można przyjąć, że są to skomercjalizowane przedsiębiorstwa ( dotacje z budżetu państwa do ich działalności są coraz mniejsze) i ich działalność w zasadzie poddana jest regulacji rynkowej na równi z gospodarką jednostek prywatnych. W związku z tym powinny być one traktowane podobnie jak jednostki prywatne. Tym samym uzasadnione jest włączenie ich gospodarki do sektora finansów prywatnych. Finanse publiczne związane są z realizacją interesu publicznego, w odróżnieniu od finansów prywatnych, które śluzą realizacji zysków indywidualnych. Dochody publiczne, które są treścią finansów publicznych pochodzą przede wszystkim z podatków, opłat, kar. składek Można stwierdzić, że charakteryzuje je przymusowość, brak ekwiwalentności Z koki cechą charakterystyczną wydatków publicznych jest dominacja płatności o charakterze transferowym nad wydatkami ekwiwalentnymi.

Finanse publiczne mają ścisły związek z władzami publicznymi. Związek ten jest zupełnie naturalny, ponieważ finanse publiczne są atrybutem państwa

1    władz samorządowych. Analizując związek między władzami publicznymi a finansami publicznymi, należy podkreślić pewną jego osobliwość. Wynika on

2    celu działania władz publicznych (państwowych i samorządowych). Cel ten dotyczy działania na rzecz społeczeństwa. Nie jest podporządkowany osiąganiu zysku. Finanse publiczne pełnią rolę usługową wobec władz publicznych. Wobec tego funkcje finansów publicznych wynikają z funkcji tych władz.

P.A Samuejson oraz W.D. Nordhous" wyróżniają trzy funkcje państwa

-    zapewnienie sprawności ekonomicznej całej gospodarki narodowej,

-    zabezpieczenie gospodarki przed wahaniem koniunktury.

-    zapewnienie sprawiedliwości przy podziale dochodów.

"f A lunuełsnfl. W D Nwdhow. FJcorwnia TomI PWN. Warszawa I9S6

a

Wymienionych funkcji państwa nie można utożsamiać z funkcjami finansów publicznych. Funkcje realizowane przez finanse publiczne mają charakter pieniężny i służebny wobec państwa. Do podstawowych funkcji finansów publicznych zaliczamy:

-    funkcję redystrybucyjną,

-    funkcję alokacyjną, funkcję stabilizacyjną.

3.1. Funkcja redystrybucyjna

Polega ona na wtórnym korygowaniu dochodów podmiotów niepublicznych, ukształtowanych pierwotnie w wyniku sytuacji rynkowej. Za pomocą transferów budżetowych może dochodzić do redukcji bądź wzrostu dochodów pierwotnych prywatnych podmiotów gospodarczych. Klasycznym przykładem takiego działania władz publicznych są kredyty preferencyjne dla rolnictwa. Rolnicy uzyskując je osiągają wzrost swoich dochodów. Podobnie ma się rzecz z tzw. dopłatami bezpośrednimi, które rolnicy otrzymują ze środków Unii Europejskiej. Redystrybucja dochodów może następować także w układzie terytorialnym. Przykładem jest tu podział subwencji ogólnej dla gmin osiągających niższy poziom dochodów podatkowych. Poprzez system finansów publicznych państwo dokonuje redystrybucji dochodu narodowego z działów produkcyjnych na rzecz działów tworzenia dóbr publicznych i społecznych (ochrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, edukacja, ochrona zdrowia na poziomie podstawowym).

Warto dodać, że w ramach tego rodzaju redystrybucji dochodów następuje opłacanie pracowników administracji publicznej oraz zaopatrzenie jej w niezbędne przedmioty materialne i usługi. Rolę redystrybucyjną finansów publicznych należy dostrzegać także w odniesieniu do poszczególnych prywatnych podmiotów gospodarczych bądź do poszczególnych podatników. Z jednej strony, tego rodzaju redystrybucji dochodów wśród poszczególnych podatników dokonuje się za pomocą podatków, składek na ubezpieczenie społeczne, opłat itp. Z drugiej strony, państwo wykorzystuje do realizacji tej roli finansów publicznych takie instrumenty, jak: emerytury, renty, zasiłki, stypendia, dotacje.

Jak podaje S. Owsiak¹², ..o ile redystrybucja dochodów zawsze dokonuje się czyimś kosztem i na czyjąś korzyść, o tyle rozmiary tych kosztów i korzyści mogą być różne dla poszczególnych obywateli”. Pojawia się zatem problem przyjęcia strategii rozłożenia ciężarów finansowania zadań publicznych Najczęściej stosuje się tu zasadę uwzględniającą zdolność podatkową podatników Wyrazem zdolności podatkowej są osiągane przez podatników dochody lub

^aS Owsiak. Finanse publiczne .opcji

29