Obraz6

Czas przeszły złożony

§ 179. Stan wyjściowy. Czas przeszły złożony składał się z imiesłowu czasu przeszłego czynnego drugiego na -Ib, -la, -lo (por. § 170) i form czasu teraźniejszego słowa posiłkowego być ^ *byti (por. § 159, 160). Tworzył się zarówno od czasowników dokonanych Jak i niedokonanych. Pierwotna odmiana czasu przeszłego złożonego była następująca:

		imiesłów	1. os.	2. os.	3. os.
	r.m.	nesl-t
l.p.	r.ż.	nesl-a	jesmb	jesi	jestb
	•r.n.	nesl-o
	r.m.	nesi-i
Lmn.	r.ż.	nesł-y	jesnrt	jeste	SQtE>
	r.n.	nesl~a
	r.m.	nesl-a
l.pd.	r.ż.	nesl-e	jcsve	jesta	jeste
	r.n.	nesl-e

§ 180. Zmiany na gruncie polskim. W języku polskim nastąpiło uproszczenie form czasu przeszłego złożonego, które doprowadziło do przekształcenia ich z konstrukcji analitycznych (złożonych) w syntetyczne (proste). Zmiany te były następujące:

1) Zanik słowa posiłkowego w 3. os. Lp. i mn., np.: niósł jest->

niósł, nieśli są-> nieśli.

2)    Upraszczanie i przekształcanie słowa posiłkowego w końcówki osobowe w pozostałych formach (tzn. innych niż 3. os. l.p. i mn.), np.:

chodził jeśm-> chodziłeśm-> chodziłem, robił jeś-> robił-

-eś, nieśli jesmy -> nieśli smy-> nieśli-śmy, pisali jeście->

pisali-ście, przysięgła jeswa->przysięgła-swa, uczyniła jesta

-> uczyniła-sta.

Oba człony czasu przeszłego złożonego były pierwotnie samodzielnymi wyrazami. Każdy z nich mógł zajmować dowolną pozycję w zdaniu. np.fWczoraj przyszedł jeśm do ciebie. Jako jeśm ja nie wziął tego. Tego ja jeśm nie wiedział.

Kiedy słowo posiłkowe uległo redukcji i przekształciło się w końcówki osobowe, końcówki te w dalszym ciągu mogły zajmować

158