Obraz#2

. v«nólne obydwu wyobrażeniom ma ren^_ns[> pewne cechy wM    _Morusa. Jest to wyspa swaęifr.-

>l\Vl

Nic brakowało w średniowieczu trzeźwego _s * rozmaitość kulturową świata. Możliwe, że położenie _n*^P°^Jr2cnia na wyczulało na odmienności i kazało je szanować. Może ^ku,lUr Witelo. ..syn Polski i Turyngii”, mógł do rozważań o piękn^^{0 Uki} wadzić pojęcie indywidualnego gustu (consuetudo)_% upodob° ^ pewnych form, wykształcone wśród grup ludzi.    ^ania ^

Zauważenie tego czynnika pozwala wnieść Wilelonowi czynni całkm nowy. nie dostrzeżony przed mm przez żadnego / estetyków średniowiecza j ** krok w kierunku uwzględnienia w gruncie rzeczy socjologicznych uwarunkowań * tości estetycznych. Bo oto czytamy w Perspektyw, żc różne nacje a firmują rożne tT piękna, zgodnie ze zwyczajami, które się wśród nich wykształciły 1 tak. inne i proporcje części tak w ciele lud/kim jak i w obrazach podobają się Maurom \Jt Skandynawom, inne wreszcie CJcrmanom Ci. mieszkając między tamtymi (1*^ zachowują według Witcłona środek wśród skrajnych upodobań tamtych. Ponieważ _m consuetudo jest czynnikiem aż tak decydującym, może się zdarzyć, że jedni uznana brzydkie to samo. co innym wyda się przepiękne (Stróżewski 2002, s 40)

Sąsied/i. Ten rozdział jest próbą spojrzenia na okolice Polski Nie może w^r nim zabraknąć uwag na temat poszczególnych nacji, z którymi Polacy się stykali i mieszali Badanie tych spraw powinno się toczyć kilkoma torami: wpływy kulturowe, stosunki tcrytonalne i ludnościowe, wzajemne opinie w piśmiennictwie i wyobrażeniach. Wstępem czy koniecznym rozszerzeniem byłoby określenie wkładu różnych narodowości i dialektów zaludniających Rzeczpospolitą

Na tych stronach wspominaliśmy o wkładzie kultury romańskiej (zwłaszcza intensywnym w Xl-Xłl wieku), często pojawiały wątki niemieckie, poczynając od Brunona z Kwerlurtu i Matyldy. To były jednak wpływy łacińskie. Podsumowując zachodnie kon takty polskiej literatury' Weintraub (1973. s. 27) stwierdza nik o^c wpływów literatur narodowych (francuskiej, włoskiej, ^an?*^{c s} ^ i tłumaczy je słabością własnej tradycji wernakularnej i wynikając) stąd przemożnym wpływem łaciny (por. też Woronczak, P°⁵ / europejskość literatury naszego średniowiecza).    . . ^

Rola Niemców w- historii polskiej kultury była / racji większego zaawansowania cywilizacyjnego, licznej i

... kolonizacji, ciągłych wojen oraz zniemczenia zakonu kr/y-**icgo. Powodowało to, żc duże obszary kultury w Polsce bviv ;*r/onc pr/cz Niemców, którzy czul. się i byli u siebie w domu. JJjfdookreślał się sam jako hlius Ihuringorum et Polonorum. Przyśle Polonus nic zawsze te/ oznaczał Polaka, lecz tylko kogoś j polski" Niemcy nie zdołali utrzymać swojej etnicznej odrębno-I & na obszarach królestwa polskiego, ale w wieku XVI „wpływy rttfmicckie były odczuwalne w dwu dziedzinach piśmiennictwa: _w popularnej literaturze religijnej (pieśni, broszury religijne i kaza-I// ma. głównie luterańskie) oraz w popularnej literaturze rozrywkowej 1 —powieści, zbiory anegdot (Weintraub 1973, s. 26). Wspominaliśmy wielojęzyczne podręczniki szkolne (rozmówki) przeznaczone dla środowisk dwujęzycznych polsko-niemieckich właśnie. O koegzystencji języków świadczą teksty, które celowo wkomponowują krótki tekst obcojęzyczny (przekład?) w tekst oryginalny, przytaczając ów jako /rodło lub inscenizując go jako dodatkową wiedzę:

(idy. prawi. Jadam rąbał drwa,

A lewa k;}d/iel pr/ędła.

I gdzież lam hyli szlnchcicy.

(idy/ obadwaj robotnicy?

Niemcy leż to wykładają.

Tak swym językiem sprachają:

Ua Adam Macki' und F.va spann,

Wer war da cm fcdclmann?

( o wywodzi się od łacińskiego przysłowia:

(juum Adam ligna fingcrel.

Eva vcro. uxor. nerci, hccjuis. obsccro. nobilis finit in diebus illis?

Mimo żc Lech byt starszym bratem Czecha, to mowa czeska jest i, wróżka która stała u kolebki polskości. Jak to z wróżkami by_Wa czasem zachowywała się jak matka, czasem przypominała starsza siostry Ale bvbi blisko, aż do usamodzielnienia się maleństw i Wpływy czeskie w piśmiennictwie fundamentalne w piesiu reliuiinej XV w. (Mazurkiewicz 2002; Wydra 2003) utrzymują się do XVI w., jeszcze u Reja (por. Kwiatkowska 2002). Język czeski

379